John Steinbeck
STEINBECK John
(ur. 27 lutego 1902, Salinas, Kalifornia, Stany Zjednoczone
- zm 20 grudnia 1968, Nowy Jork, Stany Zjednoczone)
Powieściopisarz. Był synem młynarza i nauczycielki. Urodził się w małym miasteczku kalifornijskim w rodzinie emigrantów niemieckich. Po ukończeniu miejscowej szkoły rozpoczął studia dziennikarskie na uniwersytecie w Stanford, które jednak porzucił i zatrudnił się w morskiej stacji naukowo-badawczej w Pacific Grove. Powrócił potem do Stanford, gdzie pisywał teksty dla czasopisma uniwersyteckiego "Spectator", dyplomu jednak nie uzyskał. Zarabiał na życie, podejmując się najprzeróżniejszych zajęć. Był robotnikiem rolnym, murarzem, aptekarzem, mierniczym, zbieraczem owoców, marynarzem i dziennikarzem. Podczas pracy w okolicach jeziora Tahoe jako nadzorca plantacji został odcięty przez śniegi od świata. W takich okolicznościach rozpoczął pracę nad pisaniem książki. Została wydana w 1929 roku. Była to powieść "Złota czara", opowiadająca o losach słynnego XVII-wiecznego pirata, Henry Morgana. Nie przyniosła autorowi większego uznania, podobnie jak dwa następne utwory: zbiór opowiadań o kalifornijskich farmerach "Pastwiska niebieskie" oraz powieść "Do nieznanego Boga" - historia farmera opętanego obsesją pogańskiego kultu płodności. Wielkim sukcesem okazała się wydana w 1935 roku powieść "Tortilla Flat", która natychmiast stajła się bestsellerem w Stanach Zjednoczonych. Nawiązując do legend o królu Arturze, opowiada o kalifornijskich małomiasteczkowych biedakach, którzy potrafią być zarazem pijakami i filozofami. W następnej, równie głośnej powieści "W wątpliwej walce", Steinbeck opisuje strajk wędrownych zbieraczy owoców. W książce szczególnie silnie odzwierciedla się jego społecznikowska pasja, której nie brak także w kolejnej powieści "Myszy i ludzie". Przyniosła mu światowy rozgłos, wzbudzając entuzjazm zwłaszcza wśród francuskich egzystencjalistów. Jest to historia dwóch prostych robotników szukających własnego miejsca na ziemi. Powieść przerobiona została wkrótce przez George'a Kaufmana na sztukę teatralną i z powodzeniem wystawiona na Broadwayu.
Po kolejnych dwóch utworach - zbiorze opowiadań "Długa dolina" i powieści "Rudy kucyk" - ukazało się najwybitniejsze dzieło Steinbecka: "Grona gniewu". Jest to odmalowana z rozmachem saga ubogiej rodziny, wędrującej podczas wielkiego kryzysu z Oklahomy do Kalifornii. W utworze uwydatniają się najpełniej cechy charakterystyczne dla twórczości Steinbecka: tęsknota do prostoty, umiłowanie ziemi, bliski kontakt z przyrodą, protest przeciw urbanizacji. W 1940 roku pisarz otrzymał Nagrodę Pulitzera. Część krytyki posądzała go o komunizm. W tym czasie pisarz wziął udział w morskiej ekspedycji zoologicznej po Zatoce Kalifornijskiej. W efekcie powstała relacja z podróży i przeprowadzonych badań. Steinbeck przedstawił w niej swoje poglądy ekologiczne i filozoficzne.
W czasie II wojny światowej był korespondentem wojennym dla "New York Herald Tribune". Pisał reportaże, które zamieścił następnie w zbiorze "Była raz wojna". Tematyka wojenna powróciła w kolejnych dwóch książkach Steinbecka wydanych w 1942 roku - "Bomby w dół", której bohaterami są lotnicy oraz "Księżyc zaszedł", której akcja dzieje się w okupowanej przez hitlerowców Norwegii.
Kolejne, pisane już po wojnie powieści, były przyjmowane przez krytykę bardzo nieprzychylnie. Trzy utwory "Ulica Nadbrzeżna", "Zagubiony autobus" oraz "Perła" - nazwano sentymentalnymi, a nawet trywialnymi. Później Steinbeck postanawia wspólnie z fotoreporterem "Herald Tribune" wyruszyć do Związku Radzieckiego. Efektem tej podróży był wydany w 1948 roku album "Rosyjski dziennik".
Steinbeck próbował także swoich sił jako dramaturg, ale sztuka "Gorejące światło" została zdjęta z afisza po trzynastu przedstawieniach. Popularnością cieszył się natomiast wyreżyserowany w 1952 roku przez Elię Kazana film "Viva Zapata! ", do którego Steinbeck napisał scenariusz.
Kiedy pisarz ponwrócił do tematyki kalifornijskiej, odniósł kolejny sukces. Powieścią "Na wschód od Edenu" Steinbeck udowodnił, że jest jednym z najwybitniejszych amerykańskich pisarzy - regionalistów. Utwór pomyślany był początkowo jako saga rodziny pisarza, z czasem obrósł dodatkowymi wątkami i fikcyjnymi motywami. Zamiast jednej autor przedstawił losy kilku kalifornijskich rodzin. Głównym tematem filozoficznym książki jest odwieczna walka dobra ze złem, ukazana za pomocą alegorii opartej na biblijnych postaciach Kaina i Abla.
Wkrótce po napisaniu powieści "Zima naszej goryczy" oraz tomiku wspomnień z włóczęgi po Ameryce "Podróże z Charleyem" Steinbeck otrzymał literacką Nagrodę Nobla. Wtedy pisarz zarzucił literaturę i zwrócił się ku publicystyce. Napisał komentarz do albumu fotograficznego "Ameryka i Amerykanie" w 1966 roku. Szokiem dla czytelników i krytyków były korespondencje Steinbecka z wojny w Wietnamie. Znany z poglądów postępowych i liberalnych tym razem pochwalił amerykańską interwencję. Być może robił to jedynie jako gorący zwolennik prezydenta Lyndona Johnsona, dla którego pisywał przemówienia. John Steinbeck zmarł w 1968 roku na zawał serca.
Utwory Johna Steinbecka były często filmowane. Główne role grywali wybitni amerykańscy aktorzy: Henry Fonda ("Grona gniewu" 1940), Spencer Tracy ("Tortilla Flat" 1942),
Robert Mitchum ("Rudy kucyk" 1949), Marlon Brando i Anthony Quinn ("Viva Zapata!" 1952), James Dean ("Na wschód od Edenu" 1955), Nick Nolte i Debra Winger ("Ulica Nadbrzeżna" 1982) czy John Malkovich ("Myszy i ludzie" 1992).
