Paul Claudel
Poeta, dramaturg i eseista. Członek Akademii Francuskiej (1946). Jeden z najwybitniejszych twórców literatury francuskiej XX wieku.
Brat rzeźbiarki Camille Claudel. Pochodził z katolickiej rodziny. Jego ojciec był urzędnikiem hipoteki. W 1882 Claudel przeprowadził się z najbliższymi do Paryża, gdzie ukończył laickie Liceum Ludwika Wielkiego. Pod wpływem tej szkoły utracił wiarę. Następnie studiował w Wyższej Szkole Prawniczej i Nauk Politycznych w Paryżu. Przełomowy w życiu Claudela był rok 1886. W czerwcu przeżył olśnienie, gdy w piśmie literackim „La Voque” zetknął się z poezją Arthura Rimbauda, czytając jego Iluminacje. W dzień Bożego Narodzenia słuchając Magnificat w paryskiej katedrze Notre-Dame odzyskał nagle utraconą w czasach licealnych wiarę. Cztery lata później przyjął chrzest. Od tej chwili kościół katolicki stał się dla niego źródłem prawdy i odtąd całym swoim życiem będzie oddany oficjalnej doktrynie katolickiej. Poetyckim przypomnieniem tego przełomu religijnego jest oda Magnificat z cyklu Pięć wielkich ód (1910).
W 1893 roku Paul Claudel rozpoczął przeszło czterdziestoletnią karierę dyplomaty. Do 1934 roku przebywał poza rodzinnym krajem – głównie w Ameryce Południowej i na Dalekim Wschodzie, ale także w Europie. Rozpoczął od stanowiska wicekonsula w Nowym Jorku i Bostonie. W 1895 roku na blisko piętnaście lat wyjechał do Chin. W tym czasie powstał cykl poematów prozą Znajomość Wschodu (1900) przynosząc mu wielką sławę. Wówczas także doznał zawodu miłosnego. Na statku w drodze do Chin w 1899 roku poznał z pochodzenia Polkę – Rosalie Vetch, która jednakże była kobietą zamężną. Dwie bohaterki dramatów Claudela – Ise i Dona Proueza z Podziału Południa (1906) i Atłasowego trzewiczka (1929) – są obrazem rozdarcia między namiętnością i powinnością, które stało się udziałem kochanków. W 1900 roku Claudel wrócił na krótko do rodzinnej Francji, próbował znaleźć ukojenie i harmonię w klasztorze benedyktynów w Liguge. Pobyt w odosobnieniu umocnił jednak wiarę w to, że jego powołaniem jest twórczość literacka.
W 1906 roku Claudel ożenił się w Lyonie z panną de Fourvière, córką architekta bazyliki Notre Dame. W latach 1909–17 był konsulem w stolicach europejskich – Pradze, Frankfurcie i Hamburgu. W 1917 roku został ambasadorem w Kopenhadze, potem w Tokio (1921–26) i Waszyngtonie (1927–1933). Karierę dyplomatyczną zakończył jako ambasador w Brukseli. Po przejściu na emeryturę w 1935 roku kupił XVII-wieczny zamek na południu Francji w Brangues. Tam znajduje się dziś jego grobowiec.
Twórczość
Dzieło pisarskie Claudela inspirowała Biblia, mistyczny dramat hiszpański, tragedia grecka i teatr Dalekiego Wschodu. Był poetą, tłumaczem i dramaturgiem. Autorem tragedii, misteriów, poematów dramatycznych, moralitetów, scenariuszy do baletu, oratoriów, słuchowisk radiowych, scenariuszy filmowych, burlesk i fars. W każdym z tych gatunków „składał” nowatorskie propozycje. Twórczość dramaturgiczną rozpoczął w 1889 roku sztuką Złota głowa. Kolejne sztuki z początkowego okresu – Miasto (1890), Młodość Wiolany(1901) (pierwsza wersja Zwiastowania) i Zamiana (1893) zamykają się w tematycznym kręgu konfliktu między oddaniem się Bogu i człowiekowi. W Punkcie przecięcia dominują rozważania na temat miłości. Losy tej sztuki były skomplikowane. Powstała w 1905 roku, wydana została w 1906 w stu pięćdziesięciu egzemplarzach, a następnie wycofana z obiegu. Claudel zabronił jej wystawienia z powodu zbyt wielu zawartych w niej elementów autobiograficznych oraz nie dość wyraźnie zaznaczonych wartości religijnych. Dramat wystawił na scenie dopiero w 1948 roku Jean Louis Barrault.
Tryptyk Zakładnik (1910), Gorzki chleb (1914) i Ojciec poniżony (1916) znamionuje zwrot ku realizmowi – konflikty dramatyczne w tych sztukach zostały osadzone w historii Francji. W 1910 roku Claudel pisze dramat Zwiastowanie, który był jego pierwszą wystawioną sztuką. Premiera w 1912 roku, zdaniem krytyków była wydarzeniem tej rangi i miała takie znaczenie dla francuskiego teatru, jak premierowe wystawienie Cyda Pierre'a Corneille'a. Z inspiracji teatrem powstały sztuki Sto zdań na wachlarz i Kobieta i jej cień.
Późno został dostrzeżony Atłasowy trzewiczek, sztuka pisana w latach 1919–24, opublikowana w 1930, wystawiona w 1943 roku przez Jean-Louis Barraulta w Comédie-Française, a będąca dziełem życia jej autora. Claudel podjął w niej próbę wyrażenia tajemnicy zbawienia człowieka. W 1927 roku napisał Claudel dramat totalny Księgę Krzysztofa Kolumba – będący syntezą słowa, muzyki i filmu. W sumie Claudel jest autorem przeszło trzydziestu utworów dramatycznych. Swoje rozważania teoretyczne o poezji i wersyfikacji zawarł w esejach z tomów Sztuka poetycka (1907) i Refleksje o poezji (1963). W 1946 roku Claudel został członkiem Akademii Francuskiej.
Rozmowa z Paulem Claudelem
Wywiad z pisarzem z okazji wydania jego wspomnień (w jęz. fr.). Emisja 27 maja 1954, 9 min. 42 s (Źródło: ina.fr).
