Hector Berlioz
Ur. 11 XII 1803, La Cote Saint Andre. Zm. 8 III 1869, Paryż.
Hektor Berlioz kształcił się w Konserwatorium Paryskim pod kierunkiem Franciszka Lesueura i Antoniego Reichy. Młodzieńcze utwory z tego okresu - uwertura "Waverley", wg romansu Waltera Scotta, oraz 8 scen z "Fausta" Goethego - zapowiadały już późniejszy styl jego twórczości. Za kantatę "Sardanapal", opartą na poemacie Byrona, przyznano mu Nagrodę Rzymską. Miłość do pięknej aktorki Henrietty Smithson, późniejszej żony kompozytora (z którą rozszedł się po kilku latach), znalazła odzwierciedlenie w "Symfonii fantastycznej" (1830). W 1834 powstaje symfonia "Harold w Italii", następnie symfonia z chórami "Romeo i Julia", "Symphonie funebre et triomphale" ("Symfonia żałobna i triumfalna"), wreszcie wielka opera "Benvenuto Cellini". Od 1845 życie Berlioza upływało na ciągłych podróżach artystycznych. Jako dyrygent własnych dzieł występował w Niemczech, Anglii, Austrii oraz w Rosji, gdzie przyjmowano go entuzjastycznie. W tym też czasie komponuje szereg dzieł o charakterze oratoryjnym, wśród nich słynne gigantyczne "Requiem", kantatę dramatyczną "Potępienie Fausta", oraz opery: "Trojanie" (wieczór 1. "Zdobycie Troi", wieczór 2. "Trojanie w Kartaginie"), "Beatrycze i Benedykt". Pod koniec życia otrzymuje order Legii Honorowej, a francuska Akademia zalicza go w poczet swych członków. Nazwisko Berlioza jest związane nierozerwalnie z rozwojem muzyki programowej. Jakkolwiek bowiem utwory o charakterze programowo-ilustracyjnym powstawały już o wiele dawniej, to jednak Berlioz był pierwszym kompozytorem, który zasadę programowości w muzyce wysunął jako świadomy postulat estetyczny, czemu dał wyraz w całej swej twórczości. Między innymi on właśnie jest na równi z Lisztem twórcą reprezentatywnej dla tego kierunku formy - poematu symfonicznego.
Berlioz to czołowy przedstawiciel francuskiej muzyki symfonicznej w epoce romantyzmu. Od strony środków techniki kompozytorskiej szczególnie wielkie zasługi położył w dziedzinie instrumentacji; rozbudował ogromnie aparat orkiestry i wzbogacił jego możliwości kolorystyczne. Na tych zdobyczach Berlioza, ujętych zresztą przezeń także w formę teoretycznego traktatu-podręcznika ("Traite" d'Instrumentation"), opierali się wielcy twórcy romantycznej symfoniki przez cały XIX w., aż do Mahlera i Ryszarda Straussa. Był też Berlioz utalentowanym publicystą i krytykiem muzycznym. Wydawałoby się, że skłonności teatralno-dramatyczne, tak wyraźnie zaznaczające się w symfonicznych dziełach Berlioza, powinny predestynować go szczególnie do twórczości operowej. Tymczasem nerw sceniczny jakoś zawodził kompozytora. Jego opery - "Benvenuto Cellini", "Trojanie" oraz "Beatrycze i Benedykt" - mimo znacznych walorów (zwłaszcza pierwszej) nie zyskały większego powodzenia. Zdobyła je natomiast nie pomyślana pierwotnie do scenicznych wykonań kantata "Potępienie Fausta".
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
