Robert Walser
WALSER Robert
(ur. 15 kwietnia 1878, Biel, Szwajcaria - zm. 25 grudnia1956, Herisau, Szwajcaria)
Jeden z ważniejszych pisarzy niemieckojęzycznych pierwszej połowy XX wieku. Autor wierszy, powieści, dramatów. Choć twórczość Walsera została wcześnie zauważona i ceniona przez wybitnych pisarzy jak Hermann Hesse, Kurt Tucholsky, Robert Musil, Walter Benjamin czy Franz Kafka, to za życia nie zdobył większej popularności.
Urodził się w Biel/ Bienne, obecnie znajdującym się w granicach Berna, w wielodzietnej rodzinie. W latach 1896-1905 mieszkał w Zurychu. Początkowo pracował jako kelner i księgarz, by w końcu podjąć pracę w wyuczonym zawodzie bankiera, który zresztą wkrótce porzucił.
W 1896 roku zostały opublikowane jego pierwsze wiersze, które przyniosły mu uznanie krytyki i możliwość wejścia do literackiej elity Zurychu. Tu w 1898 debiutował na łamach prasy. Także w późniejszych latach często publikował swe utwory w czasopismach. Czując się źle w szwajcarskiej rzeczywistości i środowisku literackim, w 1905 roku, po wydaniu pierwszej książki "Fritz Kochers Aufsätze", przeniósł się razem z bratem Karlem, malarzem i scenografem, do Berlina.
Pracował w wielu zawodach. Był urzędnikiem, kopistą, sekretarzem, sprzedawcą, bibliotekarzem a nawet lokajem. Pisał jednak przez cały czas. Dlatego dość szybko opublikował trzy powieści "Rodzeństwo Tanner" (1907), "Willę pod Gwiazdą wieczorną" (1908) i "Jakuba von Gunten" (1909) - we wszystkich wykorzystując wątki biograficzne. Mimo entuzjastycznego przyjęcia ich przez krytykę, nie odniósł oczekiwanego sukcesu w literackich kręgach niemieckiej stolicy i w 1913 roku powrócił do rodzinnego Biel w Szwajcarii.
Od 1917 roku zaczyna zwracać się ku innym formom literackim. W latach 1917-1920 powstają liczne miniaturowe formy prozatorskie, za mistrza których Walser jest uważany do dziś. Są to między innymi: "Der Spaziergang" (1917) przerobione następnie na "Seeland" "Kleine Prosa" (1917), "Poetenleben" (1918). W 1920 pisze powieść "Tobold", która nigdy nie została wydrukowana, tak, jak zaginiona powieść "Theodor" z 1921 roku. W latach tych powstają także utwory dramatyczne - wydane w tomie "Komödie" wydane w 1919 roku.
Bohaterami jego utworów są najczęściej młodzi ludzie dopiero wkraczający w dorosły świat. Znakomicie opisuje ich przeżycia, lęki, doznania. Walser ceniony jest przede wszystkim za krótkie prozatorskie utwory, w nich osiąga bowiem mistrzostwo swego stylu. Porównywany bywa z Kafką, który wywarł pewien wpływ na jego twórczość.
W 1929 roku, z powodu kryzysu psychicznego, wbrew jego woli, umieszczono go w zakładzie psychiatrycznym w Herisau. Nie przestał jednak pisać i przez następne dwadzieścia cztery lata tworzył jako zapomniany, anonimowy pacjent. Ponownie został odkryty w latach sześćdziesiątych, dzięki zurychskiemu dziennikarzowi Carlowi Seelingowi, który kontaktował się z pisarzem regularnie w ostatnich latach jego życia. To on uratował dzieła Walsera i nadał im należny rozgłos.
W 1995 roku zrealizowany został film "Instytut Benjamenta", będący adaptacją powieści Walsera "Jakob von Gunten", w reżyserii Stephena i Timothy'ego Quay, a w roku 2003 powstaje dokument Ernsta Buchmüllera "Robert Walser - Ein Poetenleben".
W Polsce pierwszą przetłumaczoną powieścią Walsera było "Rodzeństwo Tanner", która ukazała się w 1984 roku, a pierwszą wystawioną sztuką teatralną był "Feliks, czyli szczęście naszkicowane ołówkiem", którego premiera odbyła się w 1993 roku w Teatrze Szwedzka 2/4 w Warszawie.
