Władysław Żeleński
Ur. 6 VII 1837, Grodkowice (Krakowskie). Zm. 23 I 1921, Kraków.
Władysław Żeleński należy do najwybitniejszych polskich kompozytorów okresu pomoniuszkowskiego. Kształcił się początkowo w Krakowie u S. Mireckiego, później w Pradze u A. Dreyschocka i I. Krejciego, uzyskując zarazem na praskim uniwersytecie stopień doktora filozofii. Kontynuował następnie studia kompozytorskie w Paryżu. W 1871 powrócił do kraju i został następcą Moniuszki na stanowisku profesora harmonii i kontrapunktu w Konserwatorium Warszawskim. W kilka lat później objął stanowisko dyrektora Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, które doprowadził do rozkwitu; w 1880 powrócił do Krakowa, gdzie pozostał już do końca życia. Dzięki jego usilnym staraniom szkoła tamtejszego Towarzystwa Muzycznego została przekształcona w konserwatorium - jego działalnością kierował Żeleński jako dyrektor przez blisko 30 lat.
Bogata ilościowo twórczość Żeleńskiego obejmuje 4 opery ("Konrad Wallenrod", "Goplana", "Janek", "Stara baśń"), uwerturę w "Tatrach", "Koncert fortepianowy", kompozycje kameralne, solowe utwory instrumentalne oraz liczne pieśni. Twórczość tę, podobnie jak dzieła młodszego nieco Noskowskiego, z czasem usunęły po trosze w cień talenty Karłowicza, Różyckiego, Szymanowskiego. Jednakże właśnie twórczość Żeleńskiego i Noskowskiego, a bardziej jeszcze może ich działalność pedagogiczna i społeczna odegrały ogromną rolę w rozwoju kultury muzycznej polskiego społeczeństwa, stanowiąc jak gdyby pomost między twórczością Moniuszki a kompozytorami Młodej Polski.
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
