Maurice Ravel
Ur. 7 III 1875, Ciboure (Bas-Pyrenees). Zm. 28 XII 1937, Paryż.
Maurice Joseph Ravel był synem Sabaudczyka i Baskijki. Dzieciństwo i młodość spędził w Paryżu. Naukę harmonii i gry na fortepianie rozpoczął mając lat 12, jakkolwiek dopiero z czasem zaczęły się objawiać jego artystyczne zamiłowania - i wielki talent, W 1889 Ravel wstępuje do Konserwatorium na przygotowawczy kurs fortepianu, w dwa lata później zostaje przyjęty do klasy Charles'a de Beriota, a od 1897 studiuje kontrapunkt u Andre Gedalge'a i kompozycję u Gabriela Faure.
Wielka indywidualność i charakterystyczne cechy twórczej osobowości objawiły się już w pierwszych utworach 20-letniego kompozytora ("Menuet antique" - "Menuet antyczny", "Sites auriculaires" - "Krajobrazy dźwiękowe"), po których niedługo nastąpiły mistrzowskie "Jeux d'eau" ("Igraszki wody"), "Kwartet smyczkowy F-dur" i "Szeherezada".
Okres od 1905 do wybuchu I wojny światowej to pełny rozkwit geniuszu Ravela. W tym czasie powstają: fortepianowe cykle "Miroirs" ("Zwierciadła") i "Gaspard de la nuit" - utwory rozszerzające horyzonty pianistycznych możliwości, doszczętnie już na pozór wyeksploatowanych przez wielkich romantyków i ich bezpośrednich następców, opera "Godzina hiszpańska", "Rapsodie espagnole" ("Rapsodia hiszpańska") na orkiestrę i najświetniejsze zapewne dzieło tego okresu - balet "Dainis i Chloe".
Mimo wielkiego poważania w sferach muzycznych Ravel przez długi czas nie zaznawał sławy i popularności. Od czasu wojny żył i pracował w odosobnieniu w swojej willi w Monfort d'Amaury, stroniąc od publicznej działalności. Dopiero po fantastycznych sukcesach "Bolera", wykonanego po raz pierwszy w 1928, posypały się z różnych stron atrakcyjne zaproszenia, w związku z czym kompozytor podjął podróż do Ameryki, dyrygując własnymi dziełami, parokrotnie odwiedził Anglię i odbył w 1932 podróż koncertową po kontynencie europejskim, występując również w Polsce. W tym też roku powstało jego ostatnie dzieło - 3 pieśni "Don Kichot do Dulcynei".
Nazwisko Maurycego Ravela wymienia się częstokroć jednocześnie z nazwiskiem Debussy'ego, uważając ich obu za najwybitniejszych przedstawicieli muzycznego impresjonizmu. Nie jest to całkiem słuszne: o ile Debussy istotnie był impresjonistą par excellence, o tyle Ravel, wychodząc początkowo z podobnych założeń, przyswoił sobie jedynie zewnętrznie pewne elementy impresjonizmu, w gruncie rzeczy zaś stał się raczej wielkim klasykiem na gruncie muzyki XX w., nieporównanym mistrzem formy, z wyjątkową precyzją i logiką konstruującym wszystkie jej elementy (nazywano go nawet "muzycznym zegarmistrzem"). Sam bardzo dobry pianista, wzbogacił i rozwinął znacznie środki wyrazowe stylu pianistycznego, kontynuując w pewnym sensie dzieło Franciszka Liszta. W dziedzinie orkiestracji wykorzystał zdobycze impresjonistów z Debussym na czele i stworzył własny styl instrumentacji o niebywałej przejrzystości i finezji, wyzyskując zarazem możliwości wielkiego aparatu orkiestrowego do granic wirtuozerii. Oprócz wymienionych już dzieł Ravela do najwybitniejszych należą: poemat choreograficzny "La Valse" ("Walc"), urocza 1-aktowa opera "L'Enfant et les sortileges" ("Dziecko i czary") oraz dwa koncerty fortepianowe (drugi z nich na lewą rękę).
Źródło: Przewodnik Operowy Józef Kański, PWM 1997
