Osoby

PŁONKA-FISZER Stanisław, właśc. S. Płonka, pseud. Fiszer (22 VII 1886 Poznań - 17 V 1969 Chylice k. Warszawy), aktor, reżyser. Był synem Tomasza Płonki, robotnika, i Józefy z Langnerów, mężem Marii z Roszkiewiczów, aktorki i suflerki (ślub 7 II 1914). Przed podjęciem pracy aktorskiej imał się wielu zajęć, jak kupiectwo, ślusarstwo, brukarstwo, m.in. spełniał też funkcje pomocnicze w teatrze. Według własnych informacji debiutował w 1907 w T. Polskim w Poznaniu i występował tu do 1910; był w objeżdżającym zabór pruski zespole J. Brzezińskiego, w 1910-12 grał na scenach niem. w Strasburgu i Bytomiu, a od 1912 znów w t. poznańskim. W źródłach po raz pierwszy wymieniony - jako Fiszer - w zespole aktorów pozn., którzy pod dyr. J. Langego występowali w Berlinie w maju i czerwcu 1913 (nazwiska P.F. używał od sez. 1916/17 zamiennie z pseud.). Lata 1914-18 spędził w Poznaniu; należał do zespołu działowego, który występował pocz. w różnych sa­lach, od 16 I 1915 w Domu Królowej Jadwigi, w 1916-18 jako T. Polski w Ogrodzie Potockiego. Po przyjeździe B. Szczurkiewicza do Poznania, P.F. zaangażował się do T. Polskiego (sez. 1918/19), a w sez. 1919/20 występował w T. Wielkim w re­pertuarze dramatycznym. W 1920-23 był w T. Pol­skim i Małym w Warszawie, w sez. 1923/24 w T. Polskim w Katowicach (tu debiutował jako reżyser "Złotym wiekiem rycerstwa"), w sez. 1924/25 w T. Polskim w Wilnie, w 1925-27 w T. im. Fredry w Warszawie, potem zapewne w Grudziądzu. W 1930-37 grał w Poznaniu w T. Nowym (sez. 1930/31, 1932/33, 1935/36 i 1936/37) i w T. Polskim (sez. 1932/33 i 1935/36). W 1930, 1931 i 1936 z akto­rami T. Nowego odwiedzał Gdańsk; w 1937 reży­serował w pozn. lalkowym t. Kuku. Następnie brał udział w objazdach Reduty. W sez. 1938/39 był w zespole objazdowym T. Narodowego (dyr. Z. Szczer­bowski). W końcu 1. trzydziestych współpracował też z pozn. T. Peryferyjnym kierowanym przez B. Rosińskiego; w 1938-39 reżyserował w pozn. lalkowym t. Błękitny Pajac. W czasie okupacji niem. zajmował się gł. handlem. Założył w War­szawie w 1940 (maj) t. pacynek, a w 1942 teatrzyk dziecięcy w sali jawnego t. Złoty Ul, dający wi­dowiska aktorskie i lalkowe, zamknięty po krótkim czasie przez władze okupacyjne; w 1944 wystąpił w jawnym t. Wodewil. W 1944-45 w T. m. st. Warszawy organizował przedstawienia dla dzieci: W sez. 1945/46 był w zespole Miejskich T. Dra­matycznych w Warszawie. Przeniósł się do Pozna­nia, występował w T. Nowym (1946-49) i T. Polskim (od 1949 do przejścia na emeryturę w 1966). Formalne uprawnienia reżyserskie uzyskał w 1959, na podstawie egzaminu złożonego w 1948 przed Komisją ZASP-u. Całe życie był aktorem charakterystycznym, pier­wsze znane jego role z Poznania to; Dziad ("Sę­dziowie", 1915), Stary Firułkes ("Małka Szwarcenkopf", 1916), Wygodnicki ("Klub kawalerów", 1918). W Warszawie grał m.in. Kpiarza ("Zmartwychwstanie"), Starego klienta ("Gość nieznany"), w Wilnie Księdza Piotra ("Dziady"), Gospodarza ("Wesele"). Po wojnie w Poznaniu grał takie role, jak: Król ("Mazepa"), Rejent ("Zemsta"), Żewakin ("Ożenek"), Major ("Pan Geldhab"), Żyd ("Wesele"), Duch ojca ("Hamlet"), Pier­wszy rybak ("Ondyna"), Drugi Minister ("Marchołt gruby a sprośny"). Reżyserował m.in.: "Pana Geldhaba", "Pana Jowialskiego", "Antychrysta", "Judasza z Kariothu", "Pana Damazego", "Legion Mickiewicza" oraz przedstawienia dla dzieci. Był autorem dramatów, m.in.: "Złota kaplica", "Walka o mieszkanie", "Hejnał", "Legion Mickiewicza"; popularność przyniosły mu sztu­ki dla dzieci, np. "Kolęda", "Królewna Śnieżka". Działał też w ruchu amat.; w 1956-57 prowadził t. świet­licowy Pow. Komendy MO w Jarocinie, potem teatrzyk w DK MO w Poznaniu. Napisał podręcznik "Jak pisać na scenę. Teoria i technika utworu sce­nicznego" (Poznań 1937) i wspomnienia "Poza kur­tyną" (Warszawa 1959). Bibl.: Almanach 1968/69; Bibliografia dramatu; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; Lorentowicz: T. Polski; Łoza: Uzu­pełnienia (il.); Mrozińska: T. wśród ruin; Nawrat: T. Pol. w Katowicach; PSB t. 26 (Z. Grot); 75 lat T. Pol. w Poznaniu s. 400, 402, 403, 405; SWPP seria 1 (tu bibl. twórczości); T. pol. 1890-1918, zabór austr. i pruski; M. Waszkiel: Dzieje teatru lalek w Polsce (do 1945 roku), Warszawa 1990; WSB; Ilustr. Kur. Pol. 1965 nr 308; Kron. m. Poznania 1970 nr 3 s. 123-125; Kur. Warsz. 1920 nr 118, 1925 nr 259, 268, 1926 nr 271; Pam. Teatr. 1963 z. 1-4 s. 193, 1987 z. 1-2 s. 84, 99, 110, 120; Prz. Teatr, i Film. 1924 nr 19; Sł. Powsz. 1950 nr 346; Teatr 1958 nr 9; Teatr Ludowy 1969 nr 2; Afisze, Uniw. w Poznaniu; Akta (tu fot.), ZASP; Akta, ZUS Warszawa; Maciejewska: Teatr w Poznaniu; Materiały (sygn. D. 520 III), MTWarszawa; Programy, IS PAN. Ikon.: W. Bartoszewicz: Portret, rys., Szkicownik z lat 1947-1951 - Bibl. Raczyńskiego oraz P.F. w roli, rys., tusz, 1955 - MTWarszawa; Fot. - IS PAN, MTWarszawa, ZASP.