Artykuły

RYSZARD YORK, panujący w Anglii w latach 1483-85 jako Ryszard III, był ostatnim królem z dynastii Plantagenetów. Trzyletni zaledwie okres rządów zapewnił mu fatalną opinię u poddanych i taką właśnie utrwalili historycy epoki Tudorów: Hall, Holinshed i Thomas More. Opisali Ryszarda jako niezwykle inteligentnego gracza politycznego, wspaniale operującego teatralnym efektem, szaleńczo odważnego w walce i pozbawionego skrupułów w sprawowaniu rządów. Postać demonicznego króla mocno oddziaływała na wyobraźnię Szekspira. Dla dramaturga, który twierdził, że cały świat gra komedię, poświadczony przez kronikarzy talent aktorski Ryszarda stanowi! dodatkowe wyzwanie. Szekspir - aktor i reżyser, konstruktor scenicznych chwytów, odtwarzał czyny i racje biegłego w swojej sztuce animatora teatru polityki. Mistrzostwo dramaturga zawiera się w tym, że przekazał portret Ryszarda zgodny z historyczną tradycją, ale konstrukcję tragedii uczynił otwartą dla różnych, także kontrowersyjnych interpretacji biografii "czarnego władcy".

Otwarta konstrukcja szekspirowskich dramatów pozwala dochować wierności intencjom autora. Wierny tekstowi, realiom i teatralnej tradycji wystawiania "Ryszarda III" jest również Feliks Falk, chociaż tę kronikę-tragedię potraktował jak scenariusz i przełożył na język telewizyjnego medium. O tym, że taki język istnieje naprawdę, posiada swoją estetyczną gramatykę i specyficzną składnię przekonują nas coraz częściej filmowcy współpracujący z Teatrem Telewizji. Konsekwentne stosowanie jego reguł zapewniło spektaklowi Falka klarowność i prostotę. Harmonijnie współistnieją w nim sekwencje rejestrowane w studiu i w plenerze. Być może dlatego, że reżyser fotografował dekoracje stosując optykę filmowca a plenery "zacytował" jak elementy teatralnego tła. Pałacowe wnętrza z prologu dramatu stają się monumentalne dzięki trzem ujęciom kamery. Światło wydobywa z mroku twarze, rzeźbi precyzyjnie wybrane rekwizyty, szczegóły kostiumu, charakteryzacji. Podobnej dyscyplinie podporządkowane są zdjęcia plenerowe. Zieleń trawy zestawiona ze stalowo-szarym niebem i jednolita, biało-szara tonacja kolorystyczna z rozlewisk z ostatniej sekwencji spektaklu funkcjonują jak teatralne znaki na równi z innymi fragmentami dekoracji. W telewizyjny sposób istnieją również słynne monologi Ryszarda. Nic obciążają akcji, wręcz przeciwnie wzmagają napięcie i emocjonalną temperaturę wydarzeń.

Do udziału w przedstawieniu Feliks Falk zaprosił aktorów z Krakowa, Warszawy i Łodzi. Odtwórca roli tytułowej Andrzej Seweryn przyjechał na plan z Paryża. Ryszard III Andrzeja Seweryna to człowiek żyjący na moralnym pograniczu. Perfekcyjne rzemiosło, teatralny "fałsz doskonały" w rzeczywistości politycznej oznaczają niemoralną lecz skuteczną manipulację. Ryszard bawi się swoimi "chwytami", igra z niebezpieczeństwem, rzuca wyzwanie nieprzyjaznemu światu. Wprawia przy tym w ruch machinę zbrodni i sam pada jej ofiarą. Szekspir poprzez swoich interpretatorów przypomina nam, że granicą między sceną a życiem przebiega na terenach podporządkowanych etyce. Dziś również nie można przekraczać jej bezkarnie.