Artykuły

OBECNY repertuar teatrów warszawskich stoi pod znakiem Gombrowicza. Na zaspokojenie apetytu toscenizato-rom nae wystarcza jego trzech głównych sztuk. Sięgnięto ponadto do adaptacji scenicznych z prozy i do utworu nie wykończonego, który zresztą okazał się materiałem wdzięcznym dla prezentacji.

Odnotowawszy dla kronikarskiego porządku adaptację "Transatlantyku", jak również "Ślub", którego inscenizacja w Teatrze Współczesnym jeszcze raz przekonuje do tezy wyrażonej przez waszego sprawozdawca ze znakomitego i bardzo przejrzystego przedstawienia w teatrze "Wybrzeże", że jest to dzieło do dna wyczerpujące n'uirt egocentrycznego narcyzmu autora, pokrótce należy omówić "Operetkę" w Teatrze Dramatycznym i "Iwonę, księżniczkę Burgunda" w Teatrze Współczesnym oraz zatrzymać się na chwilę na "Historii" jako prapremierze w Piwnicy Wandy Warskiej.

"Operetka" Witolda Gombrowicza to materiał dla teatrów niezawodny, pod warunkiem, że w niemal czterdziestoosobowej obsadzie będzie się miało dostateczną liczbę artystów śpiewających, tańczących, a nie zaszkodzi także mimów i akrobaów. Grająca Albertynkę Monika Sitaj popisała się wygimnastykowaniem, a w finałowej scenie nie dała powodu do zarzutów swoją budową. Halina Dobowolska należycie zademonstrowała pretensjonalność Księżnej Himalaj. Janina Traczyk przekazała ponętną zabawność Markizy. Marek Kondrat i Marek Obertyn byli dobrze skonrastowanymi Szarmem i Hufnagim, zaś Maciej Damięcki popisał się szaleńczym tańcem akrobatycznym. Mocną stroną przedstawienia jest muzyka Jerzego Satanowskiego, zaś insceniacja reżyserska Macieja Prusa pozwala przeżywać widowisko jak nieprzerwaną fugę.

"Iwona, księżniczka Burgunda" w reżyserii Zygmunta Hubnera i scenografii Jana Banucha grana w Teatrze Powszechnym daje okazję do podziwiania wycyzelowanych kreacji aktorskich, z których na szczególną uwagę zasługuje Zbigniewa Zapasiewicza w roli groteskowego Króla Ignacego, pod względem dopracowania ról całe przedstawienie można uważać za wzorowe.

Sensacją stało się wystawienie w Piwnicy Wandy Warskiej w przy Rynku Starego Miasta przez artystów Teatru Nowego "Historii" dotychczas szerzej nie znanego utworu. Podczas gdy trzy sztuki Gombrowicza wyżej omówione były całkowicie ukończone przez autora, tekst "Historii" robi wrażenie szkicu, rzeczy nie ukończonej lub zaniechanej.

Rzecz jest wyraźnie osadzona w czasie 1914-1935, podczas gdy inne sztuki. Gombrowicza dają się interpretować bardziej ponadczasowo, tutaj fabuła trzyma się dat. Postać główna - Syn, potem Bosonóg - ma charakter wyraźnie autobiograficzny. Wyrodne dziecko, absolutnie egocentryczne i egoistyczne, zmuszane do normalnego życia przez rodziców i wychowawców, zamiast zdawać porządnie egzamin dojrzałości, zdaje na przekór wszystkim egzamin... niedojrzałości i to na bosaka! Zdaje go mając lat 16.

Chłopiec jest tak sobą zachwycony i uporczywy w kultywowaniu egocentryzmu, że, nawet wybuch tej wojny skłonny jest przypisać swemu wpływowi na wydarzenia. Potem jako bywalec kawiarni warszawskich, trzydziestoletni Bosonóg, z ducha infantylny, a wszechwiedzący, zostaje wezwany do Piłsudskiego, aby mu poradził, co ma robić dalej? Jest wyraźnie rok 1934, bo Niemcy są pod wszechwładzą Hitlera. Wnikając w nie wróżącą nic dobrego sytuację, doradza Piłsudskiemu, żeby wyjechał. Co się też wkrótce stanie. Marszałek odjeżdża do... Krakowa, czyli na swój pogrzeb, który, jak wiemy, odbył się w roku 1935.

NIE wiem, czy Gombrowicz chciał na, tym zakończyć temat, czy ciągnąć go dalej, wystarcza na dramat zamknięty w sobie. Mamy swoistą wykładnię wydarzeń sprzed pół wieku, rozumianych jako rezultat poczynań indywidualnych. Jest w tym tekście więcej infantylnej szczerości niż w, powszechnie znanych trzech sztukach Gombrowicza, natomiast mniej pozerstwa i snobizmu.

Należy się wdzięczność artystom Teatru Nowego, że zdobyli się na to przekonywająca widowisko. Składam za to podziękowanie całemu zespołowi na ręce Teresy Lipowskiej, wcielającej pięknie trzy role: Matki, Nauczycielki i Cesarzowej.