Pan Jan
Francuski pisarz Roger Villand (ur. 1907) znany jest w Polsce jako autor "Dziwnej zabawy", powieści o Ruchu Oporu, dramatów "Pułkownik Foster przyznaje się do winy", "Abelard i Heloiza". Przede wszystkim jednak - autor poczytnej powieści "La passatella".
"Pan Jan" jest utworem, który ma wszelkie dane na to, by zaciekawić różne kręgi odbiorców. Historia wielkiego biznesmena zawiera wiele materiału obserwacyjnego, dużą dozę wiedzy o współczesnym świecie i mechanizmach społecznych. Vaillanda nie interesują jednak szczegóły, zagadnienia obyczajowe, drobne realia życia człowieka z drugiej połowy dwudziestego wieku. Podobnie zresztą jak problemy psychologiczne. Dla autora "Pana Jana" zasadniczą sprawą jest problem postawy człowieka, jego stosunek do norm społecznych: mechanizmy i prawidłowości. Stąd wyolbrzymienie, przerysowanie zarówno sytuacji jak i postaci, karykaturalne rysy. Stąd tez swoista abstrakcyjność, która podkreśla jeszcze lakoniczność dekoracji ograniczonych do elementów niezbędnych dla przebiegu akcji. Komedię Vaillanda można określić, odwołując się do klasycznych podziałów, jako komedie typów a nie charakterów.
Swoista ogólnikowość sytuacji i postaci komedii jest w pewnym jednak stopniu odpowiednikiem realnej, wyraźnie historycznie i społecznie określonej sytuacji. Jest odpowiednikiem dehumanizacji stosunków międzyludzkich w świecie wysoko rozwiniętego kapitalizmu. Dla pana Jana kierującego jakąś ogromną spółką frank jest już tylko wartością umowną, fabryki tylko pozycją w bilansie a robotnicy siłą najzupełniej abstrakcyjną. Równie puste i wyzute z treści jest tzw. Życie osobiste Jana. Vailland w sposób dowcipny, posługując się groteską i ostrą kpiną, demaskuje swego bohatera. Pokazuje zasady jego funkcjonowania i podszewkę pięknych teorii o absolutnej wolności.
