Warszawa. Nowe opracowanie Kazań świętokrzyskich
Kazania świętokrzyskie - najstarszy zabytek polskiej prozy, znajdujący się w zbiorach Biblioteki Narodowej - doczekał się nowego opracowania naukowego. Monumentalna publikacja, pod redakcją prof. Pawła Stępnia, zostanie zaprezentowana we wtorek w Pałacu Rzeczypospolitej w Warszawie, gdzie przechowywane są zbiory specjalne Biblioteki Narodowej.
Spotkanie uświetnić ma lektura fragmentów Kazań w wykonaniu Zbigniewa Zapasiewicza oraz koncertmuzyki średniowiecznej (utwory Mikołaja z Radomia oraz Guilaume'a de Machauta) w wykonaniu zespołuArs Nova.
W publikacji "Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja, nowe propozycje badawcze" zsumowane są wynikidotychczasowych badań i nakreślone kierunki dalszych dociekań nad różnymi aspektami tego dzieła.Tom zawiera także unikatowe barwne podobizny faksymilowe rękopisu Kazań. Poprzednia krytycznaedycja Kazań, opracowana przez Jana Łosia i Władysława Semkowicza, ukazała się 75 lat temu.
Kazania świętokrzyskie uważane są za jedno z dzieł podstawowych dla dziejów polskiej kultury ijęzyka; jest ono jednocześnie głęboko zakorzenione w tradycji średniowiecznego kaznodziejstwa, atym samym w tradycji europejskiej retoryki, estetyki, teologii i hagiografii.
Nie wiadomo, kiedy Kazania dokładnie powstały. Zdecydowana większość badaczy zakłada, że zachowanytekst pochodzi z połowy XIV wieku, ale jest jedynie odpisem znacznie starszego oryginału, któregopowstanie datuje się na koniec XIII lub początek XIV wieku. Część badaczy przyjmuje jednak, żezachowany tekst jest oryginalnym rękopisem i w związku z tym ocenia czas powstania kazań na połowęwieku XIV.
Zabytek składa się z jednego całego kazania i fragmentów pięciu innych kazań (w całości znany jesttekst Kazania na dzień św. Katarzyny; urywki to: Kazanie na dzień świętego Michała, Kazanie nadzień św. Mikołaja, Kazanie na dzień Bożego Narodzenia, Kazanie na święto Trzech Króli oraz Kazaniena dzień Oczyszczenia Najświętszej Marii Panny). Spisane zostały one na pergaminie, który w XVwieku posłużył, pocięty na paski, do oprawy rękopiśmiennego kodeksu zawierającego łaciński tekstDziejów Apostolskich i Apokalipsy.
Kodeks ten należał do opactwa benedyktynów na Świętym Krzyżu, na początku XIX wieku trafił dozbiorów Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. W wyniku represji carskich po powstaniu listopadowymzostał wywieziony wraz z innymi zbiorami do Rosji. Odkrycia ukrytych w jego oprawie 18 pasków zfragmentami Kazań dokonał w 1890 r. Aleksander Brueckner, prowadzący badania w BiblioteceCesarskiej w Petersburgu.
Rękopis z Kazaniami powrócił do Polski, nie bez trudności, dopiero w 1925 r. Wkrótce zostałprzekazany do zbiorów tworzonej wówczas Biblioteki Narodowej. Kodeks łaciński, do którego oprawyużyto Kazań, trafił ponownie do Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Po powstaniu warszawskimzostał spalony wraz z innymi zbiorami w gmachu Biblioteki Ordynacji Krasińskich na Okólniku.
Kazania świętokrzyskie szczęśliwie ocalały z wojennej zawieruchy. W sierpniu 1939 roku umieszczone(m.in. razem z Psałterzem Floriańskim) w skarbcu Banku Gospodarstwa Krajowego, w początku września1939 r. zostały wywiezione do Kołomyi i specjalną przesyłką dyplomatyczną ewakuowane przez Rumuniędo Francji. Po napaści Niemiec na Francję w 1940 r. wyprawiono je do Kanady i zdeponowano wpiwnicach Banku of Montreal w Ottawie. Po dwudziestu latach powróciły do Polski i od 1959 r.pozostają w zbiorach Biblioteki Narodowej.
