Milczenie Iwony
To historia o lekkomyślności, której papierkiem lakmusowym jest milcząca Iwona - o "Iwonie, księżniczce Burgunda" w reż. Mariána Pecka w Opolskim Teatrze Lalki i Aktora pisze Monika Leonowicz z Nowej Siły Krytycznej.
Wielu dziwi się, jak można jakiekolwiek z dzieł Gombrowicza pokazać na scenie Teatru Lalki. Okazuje się, że można i to z niemałym sukcesem. Choć nazwisko pisarza bywa dla niektórych twórców paraliżujące, Opolski Teatr Lalki i Aktora zdobył się na dość, zdawałoby się, ryzykowne posunięcie i wystawił na swych deskach "Iwonę, księżniczkę Burgunda" Witolda Gombrowicza w reżyserii Mariána Pecka, którego owoce współpracy z teatrem można zobaczyć w "Ondynie", "O królestwie drzew i traw" czy "Dziejach sławnego Rodryga".
"Iwona" zaczyna się dość nietypowo jak na spektakl dla młodzieży, ale dość tendencyjnie jak na Gombrowicza. Na scenę, otoczoną z dwóch stron widownią, wchodzi osiem śmiesznych i po trosze strasznych sylwetek rodem ze świata Adamsów. Siadając na krzesłach, wyniośle i ironicznie patrzą się na widzów, w tym czasie "narrator" krótko streszcza tekst dramatu i przedstawia cztery zasadnicze założenia filozofii Gombrowicza. Świetna charakteryzacja na demoniczne, przerysowane postaci z ubielonymi twarzami, czerwonymi ustami i ogromnymi koafiurami, przykuwa uwagę od początku przedstawienia do ostatniej sceny.
Spektakl z małymi wyjątkami trzyma się wiernie tekstu dramatu. Ciekawym zabiegiem jest wprowadzenie instancji "narratora" (Anna Jarota), wcielającego się w niektórych scenach w milczącą Iwonę. To właśnie lalka Iwona - rozczochrana fioletowo-niebieska niepozorna marionetka o smutnym, a zarazem zdziwionym wyrazie twarzy, stanie się niemą bohaterką dramatu. Przyprowadzona na dwór ku zgorszeniu Króla Ignacego (Andrzej Mikosza) przez Księcia Filipa (Łukasz Schmidt) wywraca dotychczasowy porządek rzeczy. Chcąc niechcąc, jest motorem wszelkich zmian formy i zachowań innych. Swoim upartym milczeniem, tak naprawdę nie wiadomo skąd wynikającym, nieświadomie doprowadza innych do szału, jednocześnie wywołując w dworzanach kompleksy, łamanie konwenansów. Drażni swoim niedopasowaniem, pobudza swoją innością, denerwuje swoim kształtem, judzi i prowokuje rozochocone zmysły młodzianów. Jej nieporadność i masochizm wyzwala w Szambelanie (Łukasz Bugowski) i Cyrylu (Krzysztof Jarota) zachowania erotyczno-agresywne. Iwona kontra dwór to zatem zespół antagonizmów, odczytywanych na różnym poziomie: natura kontra sztuczność, milczenie - mowa, dojrzałość - niedojrzałość. Początkowo "małość" Iwony potrzeba jest zblazowanemu Księciu do poczucia wielkości, możności, zabawy. Jednak Filip okazuje się zagubiony i bezradny wobec jednostronnej miłości cichej bohaterki, która staje się wówczas elementem niepotrzebnym, przeszkadzającym w dotychczasowej lekkości i trywialności. Filip oświadcza się więc Izie - damie dworu (świetna Aleksandra Mikołajczyk), Iwona zaś zmuszona do zjedzenia karasia, dławi się ością i umiera.
Patos, podkreślany wspaniała muzyką (aranżacje muzyczne Roberta Mankovecky'ego) miesza się nieustannie z groteską, przerysowaniem i śmiechem. Znakomite kreacje aktorskie są niewątpliwym atutem opolskiego spektaklu, ale na scenie triumfowała Mariola Ordak-Świątkiewicz jako Królowa Małgorzata. Czytanie poezji i planowanie morderstwa Iwony jest zagrane kapitalnie. Postać Królowej z jej słabostkami, namiętnościami, infantylnością z jednej strony bawi, z drugiej strony Ordak-Świątkiewicz tak prowadzi swoją postać, że nie jest to pusty śmiech z Królowej-idiotki, ale przemieszany ze wzruszeniem, a nawet współczuciem.
Sztuka w reżyserii Pecka to historia o lekkomyślności, której papierkiem lakmusowym jest Iwona. Łatwość w zdradzaniu, w oznajmianiu zdrady, łatwość w kochaniu i odkochaniu, łatwość w ogóle w postępowaniu z drugim to wszechpanująca zasada świata. Reżyser, Marián Pecko, pokazał sztukę polskiego pisarza w bardzo przystępnym świetle, na tyle czytelnie, że z powodzeniem na spektakl można by zaprosić licealistów i co dojrzalszych gimnazjalistów.
