Potęga słowa poety
Herbert Zapasiewicza jest gwałtowny i refleksyjny, dowcipny i ironiczny, zagadkowy i prostujący ścieżki - refleksje na temat spektaklu "Powrót Pana Cogito" w reż. Zbigniewa Zapasiewicza snuje Tadeusz Lipski w Zeszytach Literackich.
U schyłku Roku Herbertowskiego Pan Cogito zawitał do Gdańska. Dwa gościnne występy trojga warszawskich artystów dały gdańskiej publiczności sposobność poddania się potędze słowa poety, "kiedy mowa jego / wejdzie w myśl / myśl w oddech / oddech w żar / żar w najwyższe bóstwo" ("Pan Cogito obserwuje zmarłego przyjaciela"). Herbert Zapasiewicza jest gwałtowny i refleksyjny, dowcipny i ironiczny, zagadkowy i prostujący ścieżki. Poezja żyje ciszą, ale gdy aktor wykrzykuje w stronę kulis cierpienie Marsjasza ("Apollo i Marsjasz"), gdy rozpaczliwie przywołuje rabbiego Nachmana ("Pan Cogito szuka rady"), ciarki przechodzą po plecach. Największą dla mnie tajemnicą wieczoru było spotkanie dwóch, zapewne już pogodzonych, poetów. Herbert był gospodarzem spotkania na gdańskim Targu Węglowym, ten drugi pojawił się niewywołany, był jednak przejmująco obecny. W latach wojny Czesław Miłosz napisał w wierszu Miasto: "Grajku poranny, komu ty tak grasz, / tam są schody bez domu i piętra bez żywych. / Tobie gram, najpiękniejsze z urojonych miast /I najsmutniejsze z prawdziwych...". Herbert Zapasiewicza powtórzył pytanie: "Komu ja gram?". Słowa Prologu natychmiast podjęła Olga Sawicka: "Zamkniętym oknom / klamkom błyszczącym arogancko / fagotom deszczu - smutnym rynnom / szczurom co pośród śmieci tańczą...". I dalej w niezrównanym śpiewie przywołała słowa dialogu grajka-poety z chórem: "To miasto - / Nie ma tego miasta / Zaszło pod ziemię / Świeci jeszcze / Jak próchno w lesie / Puste miejsce / lecz wciąż ponad nim drży powietrze / po tamtych głosach". Napięte emocje i - wzburzone tą godziną poezji - myśli wyciszyła "Modlitwa Pana Cogito" - podróżnika kończąca spektakl.
Wychodząc z teatralnej sali, usłyszałem pierwszą recenzję: "To było trudne".
TADEUSZ LIPSKI, Gdańsk: Powrót Pana Cogito. Układ tekstu i reż. Z. Zapasiewicz, muzyka S. Radwan, M. Szałkowski, wykonawcy: O. Sawicka, Z. Zapasiewicz i K. Nowakowska (fortepian). Gdańsk, Teatr Wybrzeże, Duża Scena, 29 XII 2008.
