Artykuły

Scena Margines zaprasza 13 lutego na 111. urodziny Bertolta Brechta.

Czy teatr ma być kurtyzaną na wysokich obcasach, umalowaną czerwoną, błyszczącą szminką? Czy może powinien być zaangażowanym partnerem społeczeństwa w sytuacjach kryzysowych? - to tylko nieliczne z pytań na jakie spróbują odpowiedzieć goście zaproszeni na imprezę urodzinową Bertolta Brechta. Ten genialny reformator teatru obchodzi w tym roku swoje 111 urodziny. Wy oczywiście też jesteście zaproszeni. Wszyscy są zaproszeni!!! To będzie wyjątkowa zabawa w konwencji proletariackiego balu. Krawaciarską inteligencją nie wpuści się!!! WSTĘP WOLNY!!!

Na urodzinowej imprezie Bertolta Brechta pojawią się niezwykle znaczące nazwiska młodego pokolenia ludzi związanych z teatrem. Opowiedzą o brechtowskich zjawach na deskach polskiego teatru. Będzie krytyk literacki, Igor Stokfiszewski, który w latach 2001-2006 był redaktorem działu literackiego magazynu "Ha!art". Igor od 2006 roku jest członkiem zespołu "Krytyki Politycznej". Jako dramaturg zrealizował z reżyserem Wojtkiem Klemmem "Piekarnię" Bertolda Brechta (Teatr Stary, Kraków 2008). Swoje recenzje publikował m.in. w "Gazecie Wyborczej", "Tygodniku Powszechnym", "Krytyce Politycznej", "Notatniku Teatralnym". Jako recenzent filmowy współpracował z programem telewizyjnym Kinematograf (TVP1). Swoją obecność na urodzinowej imprezie zapowiedział również filozof i tłumacz, Paweł Mościcki. Paweł publikował m.in. w "Principiach", "Sztuce i filozofii", "Arteriach", "Pamiętniku Literackim", "Res Publice Nowej". Jest członkiem redakcji "Przeglądu Filozoficzno-Literackiego". Zarówno Igor Stokfiszewski i Paweł Mościcki to specjaliści w tematyce Bertolta Brechta. Dzięki nim nie tylko poznamy sylwetkę tego dramaturga. Wspólnie spróbują odpowiedzieć na pytanie: Dlaczego młodzi reżyserzy coraz częściej sięgają po teksty Brechta, aby wyrazić własny bunt wobec rzeczywistości? Spotkanie poprowadzi dramaturg, kurator projektów teatralnych i kulturoznawca, Bartosz Frąckowiak. Bartosz pracował jako dramaturg spektakli tj.: Tramwaj zwany pożądaniem Tennesee Williamsa w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (2006), Lilla Weneda Juliusza Słowackiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (2007), Drugie zabicie psa Marka Hłaski w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (2007).

UWAGA!!! Podczas imprezy wydarzą się... performensy i happeningowe gusła na podstawie wybranych utworów Brechta, proletariackie śpiewy na stołach i seans poetycko-spirytualistyczny z wykorzystaniem utworów widmowego jubilata.

***

Bertolt Brecht, właściwie Eugen Berthold Friedrich Brecht (ur. 10 lutego 1898 w Augsburgu, zm. 14 sierpnia 1956 w Berlinie) - niemiecki pisarz, dramaturg, teoretyk teatru, inscenizator, poeta.W 1916 r. poznał o prawie trzy lata młodszą Paulę Banholzer, córkę augsburskich lekarzy - Anny i Karola Banholzerów. Rok później rozpoczął studia medyczne i filozoficzne na Uniwersytecie Monachijskim. Bertold i Paula nigdy nie wzięli ślubu. Pauli, którą Bertold zwykł nazywać "kochaną małą złośnicą" (niem. Liebste kleine Zornige), albo "Bi" ("Bittersweet") zawdzięczamy wspomnienia o Brechcie ("So viel wie eine Liebe: unbekannte Brecht"). W 1992 ukazały się listy Brechta do Pauli, w zbiorze zatytułowanym "Liebste Bi: Briefe an Paula Banholzer".

Dzień po spaleniu Reichstagu (28 lutego.1933) Brecht udał się na emigrację. Najpierw do Danii, potem do Szwecji i Finlandii, ostatecznie zamieszkał w USA, w Santa Monica. Jednak również tam groziły mu represje, bowiem amerykańskie służby bezpieczeństwa uznały go za podejrzanego o spiskowanie przeciwko Ameryce. Było to już po wojnie, więc Brecht wrócił do Europy i założył w NRD swój własny teatr - Berliner Ensemble.Brecht zmarł na atak serca mając lat 58. W swej ostatniej woli wydał polecenia by w jego sercu umieścić sztylet a ciało zamknąć w stalowej trumnie, by nie mogły dostać się do niego robaki. Jest pochowany w Dorotheenfriedhof w Berlinie.

Jego twórczość ma charakter buntowniczy, rewolucyjny; jest społecznie zaangażowana. Brecht najczęściej stawał w obronie robotników i pokrzywdzonych, przeciwko wojnom, atakował kapitalistów i filistrów. Jedną z głównych inspiracji światopoglądowych Brechta był marksizm (jednak należy dodać, że Brecht nie był dogmatykiem), zmieszany z modernistyczną niechęcią do mieszczaństwa.Jego sztuki poruszały problematykę społeczną, odnosiły się krytycznie wobec kapitalizmu i wojny, jak chociażby "Człowiek jak człowiek". Pod koniec lat 20 zwrócił się całkowicie w kierunku agit-prop, tworzył przedstawienia o charakterze dydaktycznym, pouczającym, które pokazywał robotnikom. Potem porzucił Brecht techniki nieco siermiężnego agit-prop na rzecz efektów obcości.

Brecht był ceniony nie tylko za niekwestionowany talent pisarski, lecz także, a może przede wszystkim za wykreowanie nowych metod przekazu teatralnego, mianowicie za stworzenie teatru epickiego i wykorzystanie tak zwanych efektów obcości. Forma ta jest tym ważniejsza, że służy uwydatnieniu treści rewolucyjnej. U źródeł tej koncepcji leży twierdzenie Brechta, że żyjemy obecnie w epoce naukowej, czyli takiej, w której człowiek zdołał ujarzmić przyrodę, jednak nie zmienił nic w stosunkach społecznych.

Brecht chciałby pobudzić społeczeństwo do postawy twórczej, o której pisze następująco: "Jest to postawa krytyczna. (...) polega ona (...) wobec społeczeństwa - na przewrocie społecznym". Otóż w tradycyjnym teatrze spektakl urzekał widza iluzją; widz wczuwa się w postacie i bieg wydarzeń, co stępia jego zmysł krytyczny i czyni go biernym. Dla przedstawień niosących w sobie treści polityczne potrzebny był inny rodzaj teatru. Dlatego właśnie, by zmuszać publiczność do aktywności intelektualnej, Brecht postanowił wprowadzić dystans między widownią a sceną. W tym celu używa właśnie efektów obcości. Metody te stanowią o teatrze epickim, a służą metodzie dialektyki materialistycznej.

***

Sylwetki gości imprezy urodzinowej Bertolta Brechta:

Igor Stokfiszewski

Igor Stokfiszewski (ur. 1979 w Łodzi) - Krytyk literacki. Studiował polonistykę na Uniwersytecie Łódzkim i Jagiellońskim w Krakowie. W latach 2001-2006 był redaktorem działu literackiego magazynu "Ha!art", pracował jako kurator Klubu w krakowskiej Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki. Współpracuje przy międzynarodowych literackich programach stypendialnych z Willą Decjusza w Krakowie. Od 2006 roku członek zespołu "Krytyki Politycznej", współkurator REDakcji KP - otwartej świetlicy kulturalnej mieszczącej się na ul. Chmielnej 26 lok.19 w Warszawie. Współredaktor (wraz z Piotrem Mareckim i Michałem Witkowskim) książki Tekstylia. O "rocznikach siedemdziesiątych" (2002) oraz (z Piotrem Mareckim i Renatą Serednicką) tomu Ludzie, miasta. Literatura Białorusi, Niemiec, Polski i Ukrainy - ślady "nieistniejącego języka" (2008). Współautor scenariusza filmu Grega Zglinskiego Na swoje podobieństwo (2001). Jako dramaturg zrealizował z reżyserem Wojtkiem Klemmem Piekarnię Bertolda Brechta (Teatr Stary, Kraków 2008). Szkice i recenzje publikował m.in. w "Gazecie Wyborczej", "Tygodniku Powszechnym", "Krytyce Politycznej", "Notatniku Teatralnym" "Ha!arcie", "FA-arcie" i "die tageszeitung". Jako recenzent filmowy współpracował z programem telewizyjnym Kinematograf (TVP1). Jest recenzentem książkowym programu Czytelnia (TVP Kultura). Prowadzi seminarium literackie w Wielokulturowym Liceum Humanistycznym im. Jacka Kuronia na warszawskiej Pradze. Mieszka w Warszawie.

Paweł Mościcki

Paweł Mościcki (ur. 1981) - filozof i tłumacz. Studiował kulturoznawstwo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. Pisze doktorat na polonistyce w Krakowie. Publikował m.in. w "Principiach", "Sztuce i filozofii", "Arteriach", "Pamiętniku Literackim", "Res Publice Nowej", "Kresach", "Glissandzie", "Literaturze na Świecie". Członek redakcji "Przeglądu Filozoficzno-Literackiego". Zajmuje się twórczością Alaina Badiou, Giorgio Agambena, Jacques'a Derridy, Maurice'a Blanchota, Jeana-Luca Nancy'ego. Bada relacje między filozofią a literaturą. Zredagował zbiór tekstów poświęconych twórczości Maurice'a Blanchota (2007). Do jego najnowszych zainteresowań należy myśl postsekularna. Wraz z Julianem Kutyłą przełożył Świętego Pawła Badiou. Współpracuje też z Instytutem Teatralnym w Warszawie, gdzie prowadzi comiesięczny cykl wykładów "Ciało i teatralność", pokazuje użyteczność współczesnych teorii humanistycznych w interpretacji teatru.

Bartosz Frąckowiak

Bartosz Frąckowiak (1982) - dramaturg, kurator projektów teatralnych, kulturoznawca. Studiował na Międzywydziałowych Indywidualnych Studiach Humanistycznych na Uniwersytecie Warszawskim i w Akademii 'Artes Liberales'. Trzykrotny stypendysta Ministra Edukacji Narodowej. Pracował jako dramaturg spektakli: Tramwaj zwany pożądaniem Tennesee Williamsa w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (2006), Terrordrom Breslau według powieści Tima Staffela w Teatrze Polskim we Wrocławiu (2006), Lilla Weneda Juliusza Słowackiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (2007), Przebudzenie wiosny Franka Wedekinda w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (2007), Drugie zabicie psa Marka Hłaski w Teatrze Polskim w Bydgoszczy (2007). Współpracuje z reżyserem Wiktorem Rubinem. Rozpoznawalni ze względu na tematy, które poruszają w swoich spektaklach i perspektywę, w jakiej to robią. Recenzentka jednego z dzienników pisała, że "górują nad poprzednim pokoleniem autorów czy reżyserów swobodą poruszania się w dziedzinie mediów i ideologii, świadomością mechanizmów politycznych". Obecnie pracuje z Agnieszką Olsten nad scenariuszem spektaklu, którego premiera odbędzie się w maju 2008 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Uczestniczył w sezonie 2003/04 w realizowanym w Teatrze Dramatycznym w Warszawie projekcie Małgorzaty Dziewulskiej Ibsen. Fragmenty. Przyczynił się do wprowadzenia zawodu dramaturga do polskiego teatru repertuarowego. Autor tekstów poświęconych teatrowi i pokrewnym mu dziedzinom sztuki, które publikował w "Didaskaliach", "Obiegu" i "Teatrze". Interesuje się nowymi i tradycyjnymi mediami, a także kulturą i filozofią miasta. Analizuje związki estetyki z polityką, a swoimi działaniami przełamuje szkodliwy rozdział teorii i praktyki, nauki i sztuki. Stara się zmieniać dyskurs wokół i wewnątrz teatru. Kurator projektu "Performatyka Warszawska", realizowanego w Instytucie Teatralnym w Warszawie i REDakcji KP (styczeń-czerwiec 2008).

***

13 lutego (piątek), godz. 18, miejsce: Scena Margines