Boska Komedia. (Nie)Możliwe Wybaczenie?
Jest to z pewnością bardzo ciekawa - zarówno pod względem teatralnym, jak i tematycznym - propozycja, choć na obu polach pozostawia poczucie niedoskonałości - o spektaklu "Interracial" Narodowego Teatru Johannesburga (RPA) w reż. Mpumelelo Paula Grootbooma i Aubrey Sekhabi prezentowanym na festiwalu Boska Komedia w Krakowie pisze Monika Kwaśniewska z Nowej Siły Krytycznej.
Pierwszy spektakl zagraniczny zaprezentowany podczas festiwalu Boska Komedia to "Interracial" [na zdjęciu] z Narodowego Teatru Johannesburga (RPA) w reżyserii Mpumelelo Paula Grootbooma i Aubrey Sekhabi. Trzeba przyznać, że była to mocna inauguracja bloku, którego celem jest zapoznanie widzów z pozaeuropejską estetyką i tematyką teatralną. Spektakl bowiem nie tylko prezentuje nieco odmienny od europejskiego styl prowadzenia narracji (długiej, epizodycznej, choć w obrębie pojedynczych wątków - dość schematycznej), ale zawiera także elementy etniczne (głównie pieśni). Poza tym osią spektaklu jest temat różnic rasowych oraz kulturowych.
"Interracial" ma konstrukcję szkatułkową i ujęty jest w metateatralną ramę. Rozgrzewająca się na scenie jeszcze przed rozpoczęciem spektaklu grupa aktorów zaczyna inscenizować historię przypadkowego spotkania dwóch mężczyzn, z której wyłania się kolejna, fikcyjna, ogrywana przez nich narracja. Poza tym każdy z głównych bohaterów prezentuje swoją historię życia. Splatające się ze sobą melodramatyczne opowieści o miłości, zbrodni i wybaczeniu przerywane są komentarzami i dyskusjami postaci, aktorów i reżysera. Całość podszyta jest problematyką brutalnej historii kolonizacji Afryki, ciągle istniejących antagonizmów między czarnymi i białymi, rasizmu (lub kryptorasizmu utrwalonego w stereotypach) oraz możliwości (lub niemożliwości) wybaczenia i przemiany.
Spektakl ukazuje relacje między białymi i czarnymi, jako wciąż naznaczone nienawiścią, hipokryzją i obcością. Tym samym "Interracial" niszczy mit o współczesnej równości rasowej oraz podważa ideę o zatarciu różnic. Pokazuje świat, w którym pozornie wszystko się ze sobą miesza. Pozornie, bo w rzeczywistości nawet używana naprzemiennie muzyka zachodnia i afrykańska - wydają się sobie materią zupełnie obcą. Ciekawym paradoksem, stematyzowanym zresztą w spektaklu, jest granie przez czarnoskórych aktorów - białych postaci. Taki zabieg jak na dłoni ujawnia fundamentalne różnice, które w rzeczywistości stają się przyczyną klasyfikacji. W zainscenizowanych historiach okazuje się, że jedynie w związkach miłosnych różnice te mogą ulec całkowitemu unieważnieniu. Zachodzi ono jednak jedynie między dwojgiem kochających się ludzi - nie rozszerza się zaś na wrogo nastawione do nich otoczenie.
"Interracial" przypomina również psychodramę odegraną w obrębie grupy ofiar przerywaną dyskusją nad problemem. Jak każda terapia - i ta prowadzić ma do przepracowania. Kluczem do niego wydają się postulaty sformułowane w finale obu fikcyjnych opowieści: ze strony oprawców - prawdziwa skrucha, ze strony ofiar - szczere przebaczenie. Czy są one jednak możliwe również w rzeczywistości, skoro z kolei w finale spektaklu reżyser pyta: "dlaczego zawsze my [czarni] musimy przebaczać?", a potem krzyczy: "Fuck white people!"? Wydaje się jednak, że podobnie jak w przytoczonych opowieściach, również tu możliwość otwartego wypowiedzenia poczucia krzywdy i złości oraz wyzbycie się kompleksu milczącej ofiary jest pierwszym krokiem ku zmianie Widzowie natomiast, wobec tak jawnego ataku na grupę, do której się zaliczają, muszą się jakoś do podjętego w spektaklu problemu ustosunkować - przez co również zostają włączeni w jego obręb.
"Interracial" ze względu na swoją długość, wielowątkowość, pozorną chaotyczność stawia pewien opór w odbiorze. Jest to jednak z pewnością bardzo ciekawa - zarówno pod względem teatralnym, jak i tematycznym - propozycja, choć na obu polach pozostawia poczucie pewnej niedoskonałości. Formie przydały by się drobne redukcje, tematyce nie zaszkodziłoby chyba pewne pogłębienie.
