Artykuły

Wystawy, festiwale, instalacje artystyczne, seminaria - to tylko niektóre wydarzenia w przyszłym roku, który UNESCO ogłosiło "Rokiem Grotowskiego 2009".

W 2009 r. mija 10. rocznica śmierci Jerzego Grotowskiego (na zdjęciu), 50. - objęcia kierownictwa Teatru 13 Rzędów w Opolu (późniejszego Teatru Laboratorium we Wrocławiu) przez Ludwika Flaszena i Jerzego Grotowskiego. W tym roku wypada też 25-lecie samorozwiązania Teatru Laboratorium.

- To bardzo ważne, że uroczystości rocznicowe realizowane są wspólnie z UNESCO. To będzie prawdziwe święto teatru i wszystkich tych, którzy przekształcali teatr XX w." - powiedział we wtorek Jarosław Fret, dyrektor Instytutu im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu (wcześniej Ośrodka Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych).

Program Roku Grotowskiego 2009 obejmuje wiele wydarzeń artystycznych i naukowych takich jak konferencje, festiwale, wystawy i instalacje, seminaria i spotkania, które odbędą się we Wrocławiu, Krakowie, Warszawie oraz za granicą: w Stanach Zjednoczonych, Danii, Niemczech, Czechach, Austrii, Wielkiej Brytanii, Francji, Włoszech i na Kubie.

W ramach Roku Grotowskiego odbędą się także dwa festiwale: od 31 marca do 5 kwietnia 2009, Premio Europa per il Teatro, uroczystość wręczenia Europejskiej Nagrody Teatralnej Krystianowi Lupie.

Europejską Nagrodę Teatralną przyznaje od 1986 r. międzynarodowe jury pod patronatem Komisji Europejskiej i Międzynarodowego Instytutu Teatralnego UNESCO oraz Śródziemnomorskiego Instytutu Teatralnego. Wśród jej laureatów znajdują się m.in.: Ariane Mnouchkine, Peter Brook, Harold Pinter, Robert Wilson i Pina Bausch. Gala Europejskiej Nagrody Teatralnej - wpisana w program Roku Grotowskiego 2009 - po raz pierwszy odbędzie się w Polsce.

Podczas tego festiwalu Wrocław gościć będzie laureata głównej nagrody, Krystiana Lupę, oraz pięciu reżyserów: Guy Cassiersa (Belgia), Pippo Delbono (Włochy), Rodrigo Garcíę (Argentyna/Hiszpania), Árpáda Schillinga (Węgry), François Tanguy i Théâtre du Radeau (Francja). W tym czasie zobaczyć będzie można spektakle nagrodzonych twórców oraz uczestniczyć w spotkaniach z nimi.

Natomiast od 14 do 30 czerwca 2009 odbędzie się drugi festiwal - Międzynarodowy Festiwal Teatralny "Świat Miejscem Prawdy".

Jak poinformowała Anna Pupin z Instytutu im. Jerzego Grotowskiego, festiwal nawiązuje w swej nazwie do jednego z wystąpień Grotowskiego i stanowi okazję do spotkania z twórczością reżyserów, którzy podczas swych artystycznych wędrówek przekształcali różne obszary teatru XX w., nierzadko poszerzając granice tej sztuki.

- Każdy z zaproszonych do Wrocławia artystów światowego formatu tworzy teatr o wyjątkowej estetyce i formie, w którym - zgodnie z tym, co postulował Grotowski - istotną rolę odgrywa aktor. Festiwal przyczynić się może do sformułowania odpowiedzi na pytanie o to, co przy całej ulotności teatru stanowi jego wartość trwałą, niezależną od chwilowych upodobań publiczności - o to, z czym wchodzimy w nowe milenium teatralne - mówiła Pupin.

W czerwcu swoje przedstawienia zaprezentują m.in. Roberto Bacci, Eugenio Barba, Pina Bausch, Peter Brook, Alvis Hermanis, Krystian Lupa, Richard Schechner, Włodzimierz Staniewski, Tadashi Suzuki, Theodoros Terzopoulos i Krzysztof Warlikowski.

Jerzy Grotowski (1933-1999) reżyser teatralny, praktyk i teoretyk kultury, badacz zachowań ludzkich. Wraz z Ludwikiem Flaszenem objął w 1959 r. Teatr 13 Rzędów w Opolu i przekształcił go w Teatr Laboratorium, w którym ucieleśnił ideę "teatru ubogiego". Peter Brook nazwał Grotowskiego "wyjątkowym", ponieważ "od czasów Stanisławskiego nikt na świecie nie badał natury aktorstwa, jego znaczenia, jego procesów duchowo-fizyczno-emocjonalnych tak dogłębnie i całkowicie, jak Grotowski".

Teatr Laboratorium, kierowany przez Grotowskiego i Flaszena, nie był teatrem w tradycyjnym sensie, lecz instytutem ukierunkowanym na badanie sztuki teatralnej, a zwłaszcza sztuki aktora. Jego działalność skupiała się na wielkich tekstach klasycznych (zarówno polskich pisarzy romantycznych: Mickiewicza, Słowackiego i Wyspiańskiego, jak Marlowe'a i Calderona), których rola w Polsce bliska była mitycznym tekstom kultury. Inscenizacje Grotowskiego polegały na dokonywaniu wiwisekcji tychże mitów.

Pod koniec lat 70. Grotowski badał techniki rytualne wywodzące się z różnych tradycji źródłowych. W ramach prowadzonego przez siebie projektu Teatr Źródeł, realizowanego z międzynarodową grupą uczestników z "różnych kontynentów, kultur i tradycji", pragnął zgłębiać działania, które "przywracają nas źródłom życia".

Od 1986 r. do swej śmierci Grotowski pracował głównie w Pontederze (Włochy). W 1996 r. Grotowski zmienił nazwę Workcenter of Jerzy Grotowski na Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richards, potwierdzając tym samym wyjątkowe znaczenie swej współpracy z Richardsem. W ostatnim okresie swych życiowych poszukiwań Grotowski zajmował się kwestią przekazu: "Moja praca z Thomasem Richardsem ma charakter +przekazu+. Przekazuję mu to, do czego doszedłem w swym życiu: wewnętrzny aspekt pracy".