NEO-NOE
Wiśniewski tymi samymi aktorami, postaciami, które przemieszczają się pokracznymi, automatycznymi krokami między dziełami, opowiada kolejny rozdział wizji świata - o spektaklu "Arka Noego. Nowy koniec Europy" w reż. Janusza Wiśniewskiego w Teatrze Nowym w Poznaniu pisze Mateusz Tłok z Nowej Siły Krytycznej.
W kolorach krwistej czerwieni, zakurzonej czerni i mdłej bieli w płaczliwym, lamentującym tonie, galopuje akcja nowego spektaklu Janusza Wiśniewskiego. Rozpoczyna się jakby od końca. Cztery kobiety naraz i w równym szeregu hałasują, chaosują, przekrzykują się, mówią - każda w swoim języku. Zatrzęsienie niby Babel, plączą się języki, powstaje szum i niezrozumiała melodia, ale natężam słuch i słyszę, że przychodzi noc i z ciemności wyłania się światło, że chcemy znać przeznaczenie, że życie ma sens. Wszystko to brzmi jak słowa rozpaczliwie oszukującej się dziewczyny
"Początek jest śmiercią i śmierć jest naszym początkiem". Śmierć na Arce jest wszechobecna. Przenika życie, gdy kończy się dzień, gdy mijają pory roku i przenika samą śmierć, której wypadają zęby. Umiera koń i jego mięso ląduje w wiadrze. Umiera kobieta i jej krew ścieka po podłodze. Wiśniewski tymi samymi aktorami, postaciami, które przemieszczają się pokracznymi, automatycznymi krokami między dziełami, opowiada kolejny rozdział wizji świata. Cywilizacja Europejska i jej wartości zmierzają do kolejnego zakończenia, przewartościowania i odrodzenia już w innej formie.
Podoba mi się ta Arka - Europa - Pokój - Ciało - Kołyska - Trumna - Walizka. Śmierć jak Noe kieruje nas do niespokojnych portów. Na pokładzie trzymamy resztę wartości i bagaż jak krzyż tajemnicy z dobytkiem indywidualnej historii. Wszyscy razem, lecz każdy osobno. Sam w poszukiwaniu. Obok siebie z błędnym wzrokiem postaci zamierają raz po raz. Inscenizator daje nam monologi, atomizuje zdania, montuje refreny i sampluje teksty. Fragmenty osób, życia i historii posklejane i poruszające wspomnieniami na wpół ginące postaci. Rozpadająca się rzeczywistość jest zaplanowana.
Z wigorem, sunąc i kręcąc po scenie pojawia się Hindus. Zwiastuje zmiany? W świecie, gdzie osioł nazywa się Bogiem i ryczy z zachwytu, a ta pani pragnie miłości, która przetrwa do złączenia Azji z Afryką - egzotyczna postać zapowiada reinkarnację wartości i reanimację cywilizacji. Wskazując górę prawym palcem i patrząc w publikę, odsyła wyobraźnię w sprawy przyszłe, globalne. Należy pochwalić te grę, która nie boi się płakać i poruszać tego, co trudne.
Trudno jednakowoż przystać na wysoki stopień ogólności, która w połączeniu z górnolotnością ociera się miejscami o grafomanię. Postaci z wyobraźni Janusza Wiśniewskiego mieszają się z historiami zwykłych ludzi, zwykłych problemów. Tematyka migracji, pędu życia, homogenizowanych cywilizacji, osamotnienia i zagubienia, plączą się na scenie zaadoptowanej przez śmierć. Odniosłem wrażenie, że dobrze znane wątpliwości współczesności potraktowane są zbyt poważnie i pobieżnie.
Znam dobrze i podoba mi się wypracowana estetyka spektakli poznańskiego inscenizatora. "Arka Noego. Nowy koniec Europy" jest więc powtórką z Wiśniewskiego. O ile nowy jest spektakl, to jego estetyka i problematyka, nie wnosząc świeżej refleksji, poważnie się starzeje. Różne języki rodzące niezrozumienie, wyrażanie bez poruszania, alegoryzujące typy, latające żeberka i gumowe uszy. Wszystko to trochę zbyt toporne. To, co niezrozumiałe, było natomiast rozjaśniane w języku emocji, chciało wyrazić jakiś wielki egzystencjalny niepokój.
Zwiastunem końca jest spokojny Hindus. Jak z innego świata kręci się pośród smutnych (no może poza Włochem) Europejczyków i w swoich kolorowych szatkach jest zatrważająco nieprawdziwy. Chodzący stereotyp. Ta część nadchodzącej zmiany w proponowanym ujęciu wydaje się naiwna i spłaszczona. Tajemniczy czarownik w pomalowanych na niebiesko stopach nie jest przekonującym jeźdźcem apokalipsy. Mimo wszystko chciałoby się krzyknąć: UWAGA! Wirujący Hindus nadciąga.
