Artykuły

"Borys Godunow" w reż. Yurija Aleksandrova w Operze Wrocławskiej. Pisze Berenika Ziąber w Gazecie Wyborczej - Wrocław.

Kolejna świetna megaprodukcja Opery Wrocławskiej w Hali Stulecia, to widowisko o człowieku uwikłanym w mechanizmy władzy.

Jedyna ukończona opera Modesta Musorgskiego mówi o siedmioletnim panowaniu Godunowa, które zapoczątkowało anarchię w Rosji, zwaną Wielką Smutą. Libretto, choć odnosi się do konkretnego czasu i postaci historycznych, ma ogromny ładunek dramatyczny i pulsuje wieloznacznością. Jak większość opowieści o władzy, ma charakter uniwersalny, a w interpretacji wrocławskiej nabiera szczególnie ponadczasowego znaczenia.

Ważną rolę w kreacji reżyserskiej Yurija Aleksandrova pełni scenografia Pawła Dobrzyckiego, czyli dworzec kolejowy, na którym spotyka się dziewięć światów - operowych scen. Wagonami podjeżdżają na peron więźniowie polityczni, samozwaniec Dymitr, kremlowscy dostojnicy, carska rodzina, a także ludzie wielu epok i narodowości. Na dwóch dworcowych ławkach stają władczy wojskowi, siadają przedstawiciele ludu, bojarzy i klasztorni mnisi. Dworcowej ławki wreszcie łapie się kurczowo umierający car. Stojąca z tyłu sceny wysoka, ceglastoczerwona konstrukcja przez zmiany oświetlenia znakomicie oddaje wnętrze mrocznego dworca, carskich komnat i sandomierskiego dworu w "akcie polskim".

Rysy osobowości podkreślają kostiumy Małgorzaty Słoniowskiej. Grigorij, nim zostanie samozwańczym Dymitrem, nosi strój XIX-wiecznego inteligenta; wszak w wagonie restauracyjnym okazuje się jedynym, który potrafi czytać. Jako uzurpator ma już na sobie koktajlowy garnitur, podjeżdża na peron na skórzanej kanapie, z pilotem w ręku ogląda mecz siatkówki. Właściwie nie pragnie cesarstwa. Staje się ofiarą systemu i tragicznie ulokowanych uczuć, a na przejęcie władzy decyduje się, by zdobyć kobietę, która go nie kocha. Rolę znakomicie zagrał i zaśpiewał tenor Leonid Zakhozhaev. Rozpieszczona dziewczyna, Maryna Mniszchówna, po raz pierwszy pojawia się w błyszczącej sukni, z pióropuszem na głowie, w otoczeniu taniego blichtru rodem z rewii. Potem spod czerni i czerwieni sukien ostentacyjnie prezentuje sięgające po uda czarne kozaki. W tym wyzywającym stroju położy się na kolanach jezuity Rangoniego, który nakłania ją do krzewienia w Rosji katolicyzmu. W tej roli wyraziście wypadła Elżbieta Kaczmarzyk-Janczak, śpiewająca potężnym mezzosopranem oddającym wyrachowanie kobiety, która by dopiąć swego, jest w stanie zagrać wszystko. Nawet miłość.

Szujskiego - kolejnego dwulicowca - wspaniale przedstawił Arnold Rutkowski, zarówno aktorsko, jak i muzycznie. Wyśpiewał bohatera pięknym, mocnym tenorem. Wyróżniali się też Paweł Izdebski jako mnich Pimena, Wiktor Gorelikow w znakomitej kreacji Warłaama (tu starej daty rockman), śpiewający partię Rangoniego Stanislav Kuflyuk, a także Rafał Majzner w świetnej roli Jurodiwego.

Wreszcie największa gwiazda wieczoru - Janusz Monarcha (bas) jako Borys Godunow. Ten charyzmatyk został wyreżyserowany i zaśpiewany z największą klasą. W interpretacji solisty władca przemienia się w zwykłego człowieka, dręczonego obsesyjnymi wyrzutami sumienia, które prowadzą go ostatecznie do obłędu i śmierci. Jego hierarchiczna pozycja przestaje być cokolwiek warta.

Wrocławski "Borys Godunow" jest dramatem władzy, w którym najbardziej znamienne są dwa obrazy. Pierwszy - scena wyborów, w której krwistoczerwona urna z materiału więzi ludzką postać próbującą się z niej uwolnić. Drugi - to finałowa scena przejęcia władzy. Ostatni kadr przedstawia dzierżącą królewskie insygnia postać z głową owiniętą czerwoną chustą, a wysoko nad nią - zwierzchników różnych religii. Niezależnie więc, kim jest władca i jaki system reprezentuje, zawsze rządzi w nieczysty sposób.

Nie można za to odmówić czystości brzmienia orkiestrze pod batutą Ewy Michnik oraz chórowi przygotowanemu przez Małgorzatę Orawską. Oba zespoły wspaniale oddały pełną dramatyzmu muzykę Musorgskiego w instrumentacji Mikołaja Rimskiego-Korsakowa.