Artykuły

Międzynarodowa konferencja literacka, wystawa grafik i rzeźb Grassa [na zdjęciu], koncert w wykonaniu trójmiejskich i niemieckich jazzmanów oraz premiera "Blaszanego bębenka" w Teatrze Wybrzeże - to najważniejsze wydarzenia gdańskich obchodów 80. urodzin noblisty.

Wprawdzie Grass urodził się 16 października, jednak w Gdańsku jubileuszowa feta wystartuje już w czwartek 4 października i potrwa do soboty.

Rozpocznie się od międzynarodowej konferencji "Günter Grass. Literatura - Sztuka - Polityka" pod patronatem ambasady Niemiec, z udziałem literaturoznawców, historyków sztuki i władz regionu. Wśród poruszanych tematów znajdą się takie choćby sprawy, jak np.: ("Stosunek Güntera Grassa do demokratycznej opozycji w Polsce i do Solidarności "; "Obierając cebulę", czyli "Przypominam sobie..."; czy " Nie tylko Pies stoi w centrum - wokół motywów zwierzęcych w twórczości Güntera Grassa".

Z kolei przyszłość polsko-niemieckiej pamięci dla wspólnej Europy będzie tematem debaty z udziałem Grassa, Richarda von Weizsäckera, Lecha Wałęsy i Stefana Mellera.

Inne, nieco mniej znane oblicze Grassa - jako grafika i rzeźbiarza, którym jest z wykształcenia - pokażą dwie wystawy przygotowane przez Muzeum Narodowe w Gdańsku. Tytuł pierwszej z nich - "Günter Grass, Albrecht Dürer, Ryszard Stryjec - między symbolem a rzeczywistością" na pierwszy rzut oka może wydać się dość karkołomny.

A jednak organizatorom ekspozycji udało się znaleźć wyraźny wspólny mianownik łączący dokonania wymienionych twórców, ich widzenie świata i rozumienie sensu życia. Jest nim, według kuratorów, wiara w powołanie człowieka, by tworzył królestwo ducha - źródło politycznego i społecznego pokoju.

Druga wystawa to wyjątkowy prezent - prezent Grassa dla Gdańska. Jest nim zbiór ponad 50 grafik, które w tym roku pisarz przekazał rodzinnemu miastu. Całość kolekcji, którą teraz może pochwalić się Gdańsk - to już 120 jego litografii. Są wśród nich prace z ostatnich 20 lat. Tematycznie nawiązują one do wątków z Grassowych powieści: "Turbota", "Szczurzycy", "Z dziennika Ślimaka", "Rozległego pola", "Martwego lasu". Nie zabrakło wśród nich grafik związanych z ostatnią powieścią Grassa "Przy obieraniu cebuli", gdzie Grass opisał swoją krótką służbę w Waffen SS, oraz prac z cyklu "Ostatnie tańce" realizowanego zarówno w postaci grafik, jak i ceramicznych rzeźb.

Grass, niczym prawdziwy człowiek renesansu, ma także na swym koncie epizod muzyczny - w latach 50. grywał na perkusji w jednym z jazzowych składów. W pewnym sensie nawiązuje do tego koncert z okazji urodzin Grassa, który przygotowuje gdańskie Nadbałtyckie Centrum Kultury. Głównym elementem przedsięwzięcia będzie prezentacja kompozycji przygotowanej specjalnie na tę okazję przez gdańskiego muzyka Mikołaja Trzaskę. Klasyczne brzmienia łączą się w niej z jazzem i nowoczesnymi eksperymentami dźwiękowymi.

Do prapremierowego wykonania tego utworu Trzasce udało się zbudować niezwykle silny skład, w którym znaleźli się muzycy z Trójmiasta i Niemiec. Kontrabasista Christoph Winckel i puzonista Johannes Bajer są uznanymi jazzmanami, z bogatym dorobkiem płytowym. W gronie rodzimych muzyków, którzy zagrają dla Grassa, znaleźli się zarówno artyści związani ze sceną jazzową i yassową (m.in. nestor trójmiejskiego środowiska jazzowego, saksofonista Przemek Dyakowski, kontrabasista Olgierd Walicki czy trębacz Tomasz Ziętek), jak i twórcy eksperymentalnej muzyki elektronicznej, np. Marcin Dymiter. Stroną wizualną koncertu, który rozegra się w niezwykłym wnętrzu nieodbudowanego do końca ze zniszczeń wojennych gdańskiego kościoła św. Jana, zajęło się dwóch gdańskich artystów - Robert Rumas i Piotr Wyrzykowski. Ich projekt zakłada połączenie różnych mediów: projekcji wideo, prac plastycznych i działań performerskich. Przy wielkim stole ustawionym na scenie obaj artyści będą na żywo przygotowywać wizualizacje, w których bez trudu odnaleźć będzie można rekwizyty i symbole zaczerpnięte wprost z twórczości Grassa. Koncert poprzedzi prezentacja "Kalendarza Grassowskiego na rok 2008" wydanego przez oficynę słowo/obraz terytoria.

Jednym z ważniejszych urodzinowych wydarzeń będzie premiera "Blaszanego bębenka" na dużej scenie Teatru Wybrzeże (budynek ten pojawia się nawet na kartach powieści). Gdański spektakl będzie pierwszą sceniczną adaptacją dzieła Grassa. Wyreżyseruje je pracujący dotąd w Niemczech, a urodzony w Polsce Adam Nalepa. Oskara zagra młody aktor Paweł Tomaszewski (widzowie tegorocznego Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni mogli go zobaczyć w obrazie "Środa, czwartek rano"). Poza nim w widowisku zagrają m.in.: Dorota Kolak, Krystyna Łubieńska, Grzegorza Gzyl i Ryszard Ronczewski. - Przedstawienie to, mam nadzieję, będzie nie tylko urodzinową laurką - mówi Adam Orzechowski, dyrektor Teatru Wybrzeże. - Jest to próba odczytania "Blaszanego bębenka" przez młodych ludzi, we wspólnej Europie roku 2007.

Planowane są także bardziej kameralne imprezy - w kinie Neptun przegląd filmów według prozy noblisty, czy pokaz filmów dokumentalnych.

W trakcie obchodów Grass ma odwiedzić m.in. gdańską synagogę, a także restaurację Turbot (nazwa wzięta od tytułu jednej z powieści Grassa), gdzie odbędzie się wielkie gotowanie potraw na podstawie przepisów zawartych w książkach pisarza. Do zupełnie nieoficjalnych spotkań należeć będzie tradycyjna już wizyta Grassa u jego kaszubskiej rodziny.

Wyjątkowy prezent przygotowało dla jubilata Radio Gdańsk. Czteroodcinkowe słuchowisko śladami Güntera Grassa po Gdańsku to pomysł gdańskiego pisarza i historyka Mieczysława Abramowicza. Znalazły się w nim najważniejsze miejsca związane z życiem autora "Blaszanego bębenka" oraz bohaterów jego powieści. - Tak jak w utworach Grassa, i w naszym słuchowisku fikcja miesza się z jego życiem - opowiada Abramowicz. - Zaczynamy od pieszej wycieczki po Wrzeszczu, gdzie odwiedzimy kamienicę z czasów dzieciństwa pisarza, następnie przejedziemy się rikszą po Śródmieściu, nawiązując do fabuły "Wróżb kumaka". Ostatnia część to przejażdżka tramwajem do Brzeźna. Kolejne odcinki słuchowiska są skonstruowane w ten sposób, aby po nagraniu na przenośny odtwarzacz, ze słuchawkami w uszach odbyć rzeczywisty spacer, tak jakby się szło z przewodnikiem. Są one również dopełnieniem najnowszej książki Abramowicza "Gdańsk według Güntera Grassa", która niebawem trafi do księgarń. Opowieści Abramowicza będą przeplatane fragmentami prozy czytanymi przez: Halinę Winiarską, Krzysztofa Gordona (aktorów Teatru Wybrzeże) i Andrzeja Piszczatowskiego oraz dopełnione muzyką przygotowaną przez Małgorzatę Mazurkiewicz. Audycjom, które zostaną wyemitowane 2, 3 i 4 października, towarzyszyć będą specjalne dodatki spacerowe śladami noblisty po Gdańsku, wydane przez "Gazetę Wyborczą Trójmiasto".

Gdańskie obchody urodzin Güntera Grassa nie podobają się trójmiejskim politykom PiS, którzy demonstracyjnie oddali lub wyrzucili do kosza zaproszenia na imprezę. - To protest przeciw tym pompatycznym, "potiomkinowskim" obchodom - mówi Kazimierz Koralewski, radny PiS.

Kiedy w sierpniu zeszłego roku Grass ujawnił, że w czasie wojny służył w Waffen SS, radni PiS i LPR w gdańskiej radzie miasta zażądali, by pisarz zrezygnował z tytułu Honorowego Obywatela Gdańska.

Grass zadeklarował, że honorowego obywatelstwa nie zrzeknie się i wysłał do prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza list z wyjaśnieniem, że do SS trafił nie z własnej woli.

Wladze miasta przeprowadziły wówczas sondaż. 52 proc. mieszkańców Gdańska uznało, że Grass nie musi zrzekać się obywatelstwa miasta, a 20 proc. - że powinno mu się go odebrać.

Adamowicz odpisał nobliście, że liczy, iż pojawi się on w Gdańsku na 80. urodziny. Pisarz potwierdził swój przyjazd.