Artykuły

Pseud. i krypt.: (k.m.), K.m., (K.m.), K.M., K.Ma., km, (Km), Kornel M., m,

(m), Ma-ki, Lech, X.

Ur. 8 (lub 9) I 1884 w Stryju, zm. 31 VII 1953 w Zakopanem. Poeta, powieściopisarz, felietonista. Krytyk teatralny.

W 1904-1908 studiował polonistykę i romanistykę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie. Studia romanistyczne kontynu­ował w Paryżu, na Sorbonie, w 1909-1910. W 1910 powrócił do Lwowa. W sezonie artystycznym 1912/13 był członkiem komisji artystycznej nadzorującej działalność objazdowego Teatru Premier, spółki akcyjnej, którą kierował dyrektor owego teatru - Jan Pietrzycki. W 1915 wraz z Jakubem Gliksonem reaktywował, zdezorganizowany po wyjeździe Ludwika Hellera i części zespołu do Wiednia,

Teatr Miejski we Lwowie. W tymże roku wywieziony został do Rosji. Po tułacz­ce osiadł w Kijowie. W sezonie 1915/16 był kierownikiem Teatru Polskiego w Kijowie pod dyrekcją Franciszka Rychłowskiego. Po powrocie z Rosji, w 1918, zamieszkał w Warszawie. W 1926 został laureatem państwowej nagrody literac­kiej, a od 1937 był członkiem Polskiej Akademii Literatury. W 1944 osiadł na stałe w Zakopanem, w sezonie jesiennym 1945 pełnił funkcję kierownika tamtejszego teatru.

Pierwsze sprawozdania teatralne opublikował w 1902 na łamach lwowskiego "Słowa Polskiego". W 1905-1914 pełnił funkcję sekretarza redakcji i był stałym recenzentem teatralnym. Jego recenzje ukazywały się w rubryce "Z teatru". Z po­bytu w Paryżu nadsyłał korespondencje informujące o aktualnych wydarzeniach kulturalnych we Francji. Wiele miejsca poświęcał tam artystom polskim. Relacje z Paryża opublikował również w "Tygodniku Ilustrowanym" (1909). Od 1920 do 1924 kierował działem teatru i literatury w redakcji "Rzeczpospolitej", był rów­nież stałym recenzentem teatralnym tego dziennika. W 1924-1928 był felietonistą i sprawozdawcą teatralnym "Warszawianki", a po zamknięciu gazety podjął stałą współpracę z redakcją "Ilustrowanego Tygodnika Codziennego" (1929) i "Kuriera Warszawskiego" (1930-1939).

Recenzje, listy, eseje i felietony (także o tematyce teatralnej) publikował na łamach innych dzienników i czasopism. Do najbardziej znaczących należą ar­tykuły drukowane w "Krakowskim Przeglądzie Teatralnym", "Teatrze", "Scenie Polskiej". W "Przeglądzie Warszawskim" ukazała się obszerna odpowiedź Ma­kuszyńskiego na ankietę, dotyczącą programu i organizacji Teatru Narodowego. Fragmenty recenzji przedrukowywane były w "Świecie Kulis", dwutygodniku wydawanym przez Teatry Miejskie w Poznaniu (1928-1930). Na cykl artykułów "Listy z Warszawy" i "Listy warszawskie", publikowanych w 1925 w "Dzienniku Poz­nańskim", "Dzienniku Wileńskim", "Słowie Radomskim" i "Iskrze" (Sosnowiec), składały się korespondencje dotyczące m.in. życia teatralnego stolicy.

Po II wojnie światowej publikował felietony i wspomnienia okolicznościowe w "Przekroju", "Dzienniku Literackim" i "Łodzi Teatralnej". Były to głównie artykuły drukowane już w prasie okresu międzywojennego, które autor uzupełnił nowymi faktami i refleksjami.

Recenzje, felietony i listy o tematyce teatralnej zostały wydane także w edyc­jach książkowych. Liczne reminiscencje teatralne zawierają również utwory o charakterze autobiograficznym: "Perły i wieprze" (Kijów 1915), "Po mlecznej dro­dze" (Kijów 1917), "Bezgrzeszne lata" (Warszawa 1925).

Makuszyński programowo odrzucił postawę krytyka-wyroczni. Nazywał sie­bie felietonistą teatralnym. Uważał, że powinien pełnić funkcję "bardziej od innych wymownego posła" i "wśród sieczki znaleźć ziarenko". Krytyk nie po­winien zniechęcać czytelników do bywania w teatrze. Jako pośrednik między widownią i artystami wpływa na kształt teatru, a zarazem jest zaangażowany w wychowywanie publiczności. Czynić to może najskuteczniej krytyk-gawędziarz i rozmówca, a nie sędzia "pryncypialny i metodyczny". Twierdził, że: "Felieton teatralny winien szukać przede wszystkim tego, co jest piękne i nie zamykać póź­niej oczu na to, co jest niemądre. Nigdy jednak nie robić z tego 'tragediante' z namaszczoną miną i z piorunem w ręku, tak jakby nie było większych zmartwień na świecie niż jakieś komediowe biedactwo".

Uważał, że teatr nie może schlebiać gustom publiczności, ale powinien tak kształtować repertuar, aby odpowiadał poziomowi intelektualnemu widzów i jed­nocześnie przygotowywał ich do odbioru coraz trudniejszych sztuk. Wzorem takiego teatru był dla Makuszyńskiego Teatr im. Bogusławskiego (pod dyrek­cją Gorczyńskiego), który popularnym repertuarem zdobył sobie publiczność, a później wprowadzał na scenę dramaty trudniejsze.

Był przeciwnikiem zmiany teatrów na "świątynie i dostojne bóżnice". Jego zdaniem wszystkie gatunki dramatyczne powinny być z równą starannością rea­lizowane na scenach. Podkreślał, że komedie i farsy są nie tylko sprawdzianem kunsztu aktorskiego, ale pełnią bardzo ważną funkcję w przeobrażaniu mental­ności społeczeństwa. Społeczeństwo polskie - zdaniem krytyka - staje się coraz bardziej zgorzkniałe i właśnie teatr może, a nawet powinien stwarzać okazję do beztroskiego śmiechu, choćby dzięki prezentacji utworów Fredry i "zgrabnie skro­jonych komedyjek francuskich".

Najważniejszymi kryteriami oceny spektaklu teatralnego były dla Makuszyń­skiego 2 kategorie: wzruszenie i oczarowanie. Warunkiem przeżycia wzruszenia (rozumianego jako uczucie podniosłe bądź jako serdeczny śmiech) jest oczarowa­nie, pojmowane nie tylko jako zmuszanie widza do poddania się iluzji prawdzi­wości świata przedstawionego na scenie, ale przede wszystkim jako metafizyczna jedność publiczności i aktorów. Pisząc o przedstawieniu teatralnym, skupiał swoją uwagę głównie na aktorach, choć niejednokrotnie podkreślał, że premiera teatral­na jest efektem współpracy artystów różnych dziedzin sztuki. Aktor to nie tylko dobry rzemieślnik, ale i swoiste medium odbierające nastrój widowni i kierujące jej uczuciami, zgodnie z treścią i ideą dramatu. Mistrzostwo aktora komicznego stawiał na równi z kunsztem aktora tragicznego. Uważał, że aktor powinien mieć w swoim repertuarze role pierwszo- i drugoplanowe, komediowe i tragiczne. Isto­tą sztuki aktorskiej nie jest odtwarzanie postaci dramatu, ale jej tworzenie, zgodne z ideą utworu, planem autora i wrażliwością indywidualną aktora. Z apoteozą ak­torstwa jako powołania łączył głęboką wiarę w możliwości teatru. I tak, teatr, jak żadna inna ze sztuk, może być szkołą patriotyzmu, źródłem głębokich wzruszeń i przeżyć estetycznych, a także - co wielokrotnie podkreślał - formą społecznej psychoterapii wyzwalającej przez śmiech z "wszechogarniającego ponuractwa". Wszystkie funkcje teatru: estetyczna, dydaktyczna i ludyczna - są równie ważne dla normalnego rozwoju sztuki i społeczeństwa.

W utworzeniu w Warszawie Teatru Narodowego widział Makuszyński szan­sę na powstanie polskiej szkoły teatru. Jednak sam tryb powołania tej placówki budził jego wątpliwości. Teatr Narodowy powinien zajmować szczególne miejsce w kulturze. Nie można więc administracyjnie przyznać jednemu z teatrów tego miana. Na określenie "narodowy" teatr musi sobie zasłużyć, wyróżniając się uniwersalnym repertuarem i wysokim poziomem artystycznym. Zespół teatru, złożony z najlepszych artystów, ma obowiązek kontynuować, tworzyć i rozwijać polską tradycję teatralną, dobierając repertuar złożony z arcydzieł dramaturgii pol­skiej i obcej. Reprezentacyjny gmach teatru powinien być zbudowany od podstaw przez naród ze wspólnie zebranych funduszy. Mecenasem sceny narodowej, sto­sownie do jej rangi, musi być Sejm, a nie władze miejskie, które traktują teatry jak przedsiębiorstwa komunalne i w efekcie ambicje artystyczne muszą ustępować względom natury finansowej.

Teatralia Makuszyńskiego cechuje różnorodność formy i treści. Są wśród nich: sprawozdania i recenzje rzeczowo oceniające poszczególne elementy przedsta­wienia; recenzje zawierające obszerne informacje o autorze dramatu, tradycji sce­nicznej albo interpretujące dramat jako utwór literacki; felietony przedstawiające w sposób zbeletryzowany środowisko teatralne lub wrażenia widza oglądające­go spektakl. Najliczniejszą grupę stanowią felietony-gawędy poświęcone różnym zjawiskom z życia społecznego, obyczajowego i kulturalnego, oparte na motywach zaczerpniętych z widowiska teatralnego. Do teatraliów należy zaliczyć również utwory beletrystyczne związane tematycznie z teatrem: listy, opowiadania, humo­reski z akcją osadzoną w środowisku artystycznym, ukazujące realia z życia ludzi teatru albo publiczności teatralnej.

Styl Makuszyńskiego cechują liczne powtórzenia, bogata metaforyka, wielość epitetów, homeryckie porównania, alegoryczność, wizyjność i obrazowość, łącze­nie wzniosłości z dowcipem, kalambury, cytaty i autocytaty, parafrazy znanych powiedzeń i przysłów. Autor odwołuje się do obserwacji i doświadczeń czytelnika, a także do jego wrażliwości estetycznej i wyobraźni.

Makuszyński to przede wszystkim krytyk-humorysta, który jest świadomy nie­doskonałości świata, ale mimo nie najlepszych doświadczeń, głosi afirmację życia: wzorem Dickensa ostentacyjnie manifestuje wiarę w dobroć człowieka i cudowną moc śmiechu.

W literaturze pamiętnikarskiej przedstawiany bywa najczęściej jako "mąż pe­łen dobrotliwości i zaufania do ludzi". Humor, połączony z uwagami o grze aktorskiej lub kompozycji dramatu, tonuje ostrość zarzutów. Dobrotliwa pobłażli­wość ustępuje wszakże czasem miejsca ironii, kpinie i grotesce, prowadzących do stworzenia tragikomicznej wizji świata. Dowcip, satyra, ironia, kpina, lapidarność lub beletryzacja opisu wrażeń widza oglądającego spektakl, rozbudowanie sfery komizmu sytuacyjnego i słownego - charakteryzują recenzje oraz felietony nega­tywnie oceniające przedstawienie lub piętnujące zjawiska z życia obyczajowego, kulturalnego lub społecznego. Obserwacje poczynione w fotelu recenzenta sta­piają się w felietonie z fikcją literacką, właściwą pisarzowi, i zadumą humorysty nad rzeczywistością pozateatralną.

Wielość gatunków wypowiedzi krytycznych, różnorodność tematów, bogac­two stylistyczne i językowe cechują cały dorobek Makuszyńskiego. Poszczególne publikacje można potraktować jako lekturę typowo rozrywkową i tym samym usytuować działalność krytyczną Makuszyńskiego w nurcie krytyki popularnej, adresowanej do szerokich kręgów odbiorców. Jednocześnie wielowarstwowość i literackość teatraliów pozwalają traktować je jako próby wnikliwej krytyki, wyra­żonej w sposób artystyczny.

DOKUMENTACJA

I. DRUKI ZWARTE

W kalejdoskopie, Lwów 1910 [zawiera: p. 5-8 ,59, 376; a także: Isadora Duncan; Ma­dame Hanako; Gustaw Fiszer; Ermete Novelli; Nad trumną W. Sardou; Z teatru Ibsena: "Upiory", "Tragedia na Rosmersholmie"; Taniec apaszów].

Dusze z papieru, Lwów 1911 [t. 1 zawiera: p. 61, 109, 137, 139, 151, 167, 180, 190, 196, 260, 263, 279; a także: Na wznowienie "Ślubów panieńskich" A. Fredry; W. PERZYŃSKI: Aszantka; S. PRZYBYSZEWSKI: Odwieczna baśń; M. SZUKIEWICZ: Maryna; G. ZAPOLSKA: Moralność pani Dulskiej; t. 2 zawiera: p. 283, 299, 302, 309, 312, 331, 337, 365, 369, 380, 385, 391, 401, 409, 510; a także: H. BERNSTEIN: Bakarat; A. CZECHOW: Wujaszek Wania; G. D'ANNUNZIO: Gioconda, Pochodnia pod korcem; H. HEIJERMANS: Łańcuch; K. KRAATZ: Zażarty automobilista; H. SUDERMANN: Łódź kwiatowa].

Pochwała "Ślubów panieńskich" A. Fredry. Odczyt wygłoszony w grudniu 1916 roku w Teatrze Polskim w Kijowie, Kijów 1917.

Wycinanki, Warszawa 1925 [zawiera: p. 32, 36, 46; a także: Teatr i apteka].

Moje listy, Warszawa 1926 [zawiera: p. 39, 84; a także: Listy ze Lwowa; Madame Hanako].

Żywot pani i inne świecidełka, Poznań 1929 [zawiera: Letnia woda; Przepis na kome­dię; Teatr i życie wytworne; Aktorki wychodzą za mąż].

Kartki z kalendarza, Warszawa 1939 [zawiera: p. 92, 93; a także: Tragiczna postać sztuki polskiej (J.A. Kisielewski); Moje miasteczko].

Kartki z kalendarza, oprac. M. Rydlowa, Kraków 1956 [zawiera: jw., a także p. 46, 94; Teatr i apteka].

II. PUBLIKACJE PRASOWE

1. Wypowiedzi o krytyce

1. Jak ja to widzę, Warsz. 1925, nr 284.

2. Wypowiedzi ogólne o teatrze

2. Z niwy dramatycznej, Sł. pol. 1906, nr 326; 3. Teatr lwowski w 1906 r, jw., 1907, nr 1; 4. Sprawa teatrów warszawskich, jw., nr 7; 5. Opera paryska, jw., nr 369; 6. Komedia Francuska, jw., nr 386; 7. Kabaret paryski, Tyg. il. 1909, nr 1,2; 8. Teatr Okropności, jw., nr 5, 6; 9. Listy lwowskie, jw., nr 46; 10. Teatr krakowski, Sł. pol. 1910, nr 577, 579, 581; 11. Z teatru lwowskiego, Świat 1909, nr 49; 12. jw., 1911, nr 45.

13. Z teatru krakowskiego, jw., 1909, nr 49; 14. jw., 1911, nr 18, 19,45; 15. Uroczys­tość Kraszewskiego w Teatrze Miejskim, Sł. pol. 1912, nr 551; 16. Zza kulis teatralnych. Rozmowa z dyr. Makuszyńskim, jw., 1915, nr 229; 17. Z teatrów za granicą, jw., 1914, nr 156; 18. Prolog na otwarcie Teatru Wielkiego, Kur. pozn. 1919, nr 201; Orędownik 1919, nr 220; 19. Święto sztuki polskiej w Poznaniu, Il. kur. codz. 1919, nr 242; 20. O tonie bohaterskim w teatrze, Teatr 1918/1919, z. 1; 21. Słowo o teatrze, Rzeczp. 1920, nr 1, 4; 22. Teatr i kino, Świat 1921, nr 23.

23. Teatry w Polsce 1921-1922, Rzeczp. 1921, nr 248, 252, 257, 264, 266, 268; 24. O generalną dyrekcję teatrów, jw., 1922, nr 237; 25. Skandal w Rozmaitościach, jw., 1922, nr 287; 26. Pokłosie teatralne, jw., 1923, nr 1; 27. Księga Pamiątkowa Teatru Polskiego, jw., 1923, nr 79; 28. Pogrzeb pierwszej klasy, jw., 1923, nr 226; 29. Ankieta w sprawie twórczości dramatycznej, Świat 1923, nr 5; 30. Makuszyński o polskiej sztuce teatralnej, Sł. pol. 1923, nr 1; 31. Dookoła teatru, Alman. książ. ciek. 1924, s. 80-86; 32. Lisy i gęsi, Rzeczp. 1924, nr 257.

33. Wieloryb Magistrat i Jonasz Bogusławski, jw., 1924, nr 250; 34. Niewinne plotki, Pani 1924, nr 10-11; 35. Biedne panienki i biedni młodziankowie, Dzien. wil. 1925, nr 150; 36. Ci, co nie dostali roli, jw., nr 200; Sł. rad. 1925, nr 198; 37. Teatry warszawskie, Dzien. wil. 1925, nr 162; 38. Listy warszawskie. Kronika teatralna, Iskra 1925, nr 231; 39. Ponury list z Warszawy, jw., 1925, nr 79; 40. Odpowiedź na ankietę dotyczącą organi­zacji i programu Teatru Narodowego, Przegl. warsz. 1925, nr 42; 41. Listy warszawskie. Kronika teatralna, Sł. pol. 1925, nr 278; Iskra 1925, nr 231; 42. Listy z Warszawy. Żywioł teatrów, Sł. pol. 1925, nr 264.

43. Listy warszawskie. Teatry warszawskie, jw., 1925, nr 193; Głos nar. 1925, nr 162; Dzien. wil. 1925, nr 162; 44. W pierwszej chwili chciałem uciec z teatru, Przegl. film. i teatr. 1929, nr 27; 45. Życie teatrów, Sł. rad. 1925, nr 222; 46. Rozporządzenie szlachetne­go człowieka, Dzien. wil. 1925, nr 168; 47. Warszawa o teatrach lwowskich i dyrektorze Trzcińskim, Sł. pol. 1926, nr 154; 48. Przepowiednie teatralne, Teatr 1924, nr 4; 49. List z Warszawy. Staff i Rostworowski, Echo tyg. 1929, nr 30; 50. Rozmyślania świąteczne, Teatr 1930, nr 4; 51. Trudny zawód, Kur. warsz. 1934, nr 291; 52. Niewinne igraszki, jw., 1935, nr 184.

3. O artystach teatru

53. Izabella Korecka, Sł. pol. 1907, nr 252; 54. Stanisław Wyspiański, jw., nr 557; 55. jw., 1908, nr 138; 56. Henryk Ibsen, Sł. pol. 1908, nr 81; 57. Warsz. 1928, nr 80; 58. Jan Reszke, Tyg. il. 1909, nr 19; 59. Coquelin, Kur. warsz. 1909, nr 38; 60. Laura Duninówna, Sł. pol. 1910, nr 16; 61. Anna Gostyńska, jw., nr 150, 152; 62. Honorata Leszczyńska, jw., nr 267; 63. Rzeczp. 1924, nr 80.

64. Aleksander Zelwerowicz, Sł. pol. 1910, nr 293; 65. Felicjan Faleński, jw., 1910, nr 477; 66. Ferdynand Feldman, jw., 1911, nr 15; 67. Gustaw Fiszer, jw., nr 17; 68. Zofia Czaplińska, jw., 1912, nr 231; 69. Maria Gozdawa, jw., nr 233; 70. Edward Gasiński, jw., nr 243; 71. Rzeczp. 1923, nr 326; 72. Józef Chmieliński, Sł. pol. 1912, nr 452; 73. Świat 1932, nr 2.

74. Marian Pell, Sł. pol. 1913, nr 501; 75. Stanisława Wysocka, jw., 1914, nr 223, 233, 237; 76. Karol Adwentowicz, jw., 1914, nr 223; 77. Łódź teatr. 1946/47, nr 8; 78. Mie­czysław Frenkiel, Sł. pol. 1914, nr 239, 246; 79. Warsz. 1928, nr 18; 80. Tadeusz Rittner, Rzeczp. 1921, nr 167; 81. Wincenty Rapacki, jw., nr 179; 82. Józef Śliwicki, jw., 1922, nr 137.

83. Ludwik Solski, Sł. pol. 1925, nr 288; Głos nar. 1925, nr 242; 84. LzT 1925, nr 6; 85. Teatr i Życie Wytworne 1929, nr 9; 86. Il. kur. codz. 1930, nr 29; 87. Teatr 1951, nr 3; 88. Antoni Bednarczyk, Warsz. 1925, nr 344; 89. Maria Huebnemwa, jw., 1928, nr 13; 90. Roman Żelazowski, Scena pol. 1930, nr 6; 91. Jakub Glikson, jw., 1931, nr 1; Tyg. il. 1931, nr 3; 92. Gabriela Zapolska, Il. kur. codz. 1931, nr 356.

93. Wincenty Drabik, Kur. warsz. 1934, nr 14; 94. Włodzimierz Perzyński, Łódź teatr., 1946/47, nr 5; 95. Leszczyńscy - ród aktorski, Teatr 1952, nr 11; 96. Teofil Trzciński, jw., 1953, nr 4.

4. Dramaturgia polska

97. A. ABRAHAMOWICZ i R. RUSZKOWSKI: Florek, Rzeczp. 1921, nr 258. - 98. W. ANCZYC: Robert i Bertrand, czyli Dwaj złodzieje, Sł. pol. 1914, nr 14. - 99. J. BABICKI: Córka, jw., 1910, nr 79. - 100-105. M. BAŁUCKI: Ciepła wdówka, Rzeczp. 1923, nr 222; Dom otwarty, jw., 1924, nr 51; Grube ryby, Sł. pol. 1914, nr 246; jw., Rzeczp. 1924, nr 34; Klub kawalerów, jw., 1920, nr 44; Piękna żonka, Sł. pol. 1914, nr 28. - 106-107. W. BOGUSŁAWSKI: Spazmy modne, jw., 1911, nr 480; Zabobon, czyli Krakowiacy i Górale, jw., nr 539. - 108. F. BOHOMOLEC: Staruszka młoda, jw., nr 445.

- 109. S. BRZOZOWSKI: Milczenie, jw., 1910, nr 113. - 110. W. BUNIKIEWICZ: So­wizdrzały, Rzeczp. 1921, nr 9. - 111. H. CEPNIK i L. HELLER: Za gwiazdą Napoleona, Sł. pol. 1913, nr 134. - 112. W. CHEŁMICKI: Wojna i miłość, Rzeczp. 1921, nr 33.

113. A. CZARTORYSKI: Kawa, Sł. pol. 1911, nr 445. - 114. K. DUNIN-MARKIE­WICZ: Nawrócenie łotra, Rzeczp. 1922, nr 351. - 115. E. ERBEN: Agne, Warsz. 1926, nr 109. - 116. A. FELIŃSKI: Barbara Radziwiłłówna, Sł. pol. 1911, nr 519.-117-119. M. FIJALKOWSKI: Drugi mąż, Rzeczp. 1922, nr 154; Rycerz Antychrysta, jw., 1923, nr 75; Wierna kochanka, jw., 1921, nr 336. - 120-127. A. FREDRO: Damy i huzary, Iskra 1925, nr 231; Dożywocie, Rzeczp. 1924, nr 287; Gwałtu, co się dzieje?, jw., 1923, nr 302; Pan Geldhab, Sł. pol. 1914, nr 246; Rzeczp. 1921, nr 136; Przyjaciele, Sł. pol. 1911, nr 76; Zemsta, Rzeczp. 1923, nr 250; Warsz. 1925, nr 302. - 128-129. J. GERMAN: Cherubin z piekła, jw., 1926, nr 31; Mściciel, Sł. pol. 1908, nr 134. - 130-132. W. GRUBIŃSKI: Księżniczka żydowska, Warsz. 1926, nr 80; Lampa Aladyna, Rzeczp. 1923, nr 341; Lenin i Piękna Helena, jw., 1921, nr 303. - 133-136. A. GRZYMAŁA-SIEDLECKI: Popas Króla Jegomości, jw., 1922, nr 353; Podatek majątkowy,jw., 1924,nr 127; Spadkobierca, jw., nr 287; Sublokatorka, jw., 1922, nr 144. - 137. M. HERTZ: Ananke, Sł. pol. 1910, nr 185.

138. Sz. JELEŃSKI: Przechodzień, Rzeczp. 1921, nr 92. - 139-140. T. JAROSZYŃ­SKI: Sąsiadka, Sł. pol. 1909,nr 595; Podczłowiek, jw., 1911, nr 82. - 141. Z. KAWECKI: Ludzie tymczasowi, Warsz. 1926, nr 120. - 142-143. B. KATERWA: Igranie z ogniem, Rzeczp. 1922, nr 124, 125; Urwis, jw., nr 205. - 144-150. S. KIEDRZYŃSKI: Cudowne medium, jw., 1924, nr 58; Czysty interes, jw., 1921, nr 165; Powrót do grzechu, Warsz. 1928, nr 32; Romans florencki, jw., nr 40; Wino, kobieta i dancing, jw., 1926, nr 97; Oczy księżniczki Fathmy, jw., 1921, nr 165; Zabawa w miłość, Rzeczp. 1922, nr 352. - 151-152. J. KISIELEWSKI: Ostatnie spotkanie, Sł. pol. 1910, nr 448; Warsz. 1925, nr 1.

- 153. Z. KLESZCZYŃSKI: Zwycięzca, Rzeczp. 1923, nr 286. - 154. S. KOMORNICKI: Za Wisłę, Sł. pol. 1914, nr 182. - 155-158. T. KONCZYŃSKI: Dom Magdaleny, Rzeczp. 1913, nr 30; Srebrne szczyty, Sł. pol. 1910, nr 238; Straceńcy, jw., 1911, nr 580; Złote widma, jw., 1913, nr 436. - 159. L. KONDRATOWICZ: Kasper Karliński, jw., 1912, nr 37.

160-161. J. KORZENIOWSKI: Złote kajdany, jw., 1910, nr 108; Żydzi, jw., 1911, nr 607. - 162-163. S. KOZŁOWSKI: Jeniec Napoleona, jw., 1912, nr 585; Trybuni, Rzeczp. 1921, nr 55. - 164. Z. KRASIŃSKI: Irydion, Sł. pol. 1912, nr 96. -165. J. KRASZEWSKI: Radziwiłł Panie Kochanku, Rzeczp. 1922, nr 231. - 166. K. KRÓLIŃSKI: Sufrażystki, Sł. pol. 1910, nr 52. - 167-172. S. KRZYWOSZEWSKI: Aktorki, jw., 1909, nr 610; Diabeł i karczmarka, jw., 1913, nr 274, nr 278; Historia nie z prawdziwego zdarzenia, Rzeczp. 1923, nr 17; Pan minister, Warsz. 1925, nr 285; Szał, Rzeczp. 1921, nr 135; Zmartwienia pana Hamelbeina, Warsz. 1924, nr 29. - 173. A. MICKIEWICZ: Konfederaci barscy, Sł. pol. 1912, nr 37. - 174. MIKOŁAJ Z WILKOWIECKA: Historyja o chwalebnym Zmartwych­wstaniu Pańskim, Rzeczp. 1923, nr 91. - 175. M. MOROZOWICZ-SZCZEPKOWSKA: Maniuś, jw., 1922, nr 163. - 176. L. MORSTIN: W cichym dworze, Warsz. 1926, nr 51, 52.

177. J. NIEMCEWICZ: Powrót posła, Sł. pol. 1911, nr 480. - 178. I. NIKOROWICZ: W gołębniku, jw., 1912, nr 216, 218. - 179-182. A. NOWACZYŃSKI: Car Samozwaniec, jw., 1908, nr 155; Staroście ukarany, jw., 1911, nr 158; Wielki Fryderyk, jw., 1910, nr 449; jw., 1913, nr 266. - 183. Z. NOWAKOWSKI: Tajemniczy pan, Rzeczp. 1924, nr 113. - 184. W. ORKAN: Pomsta, jw., 1920, nr 165. - 185. F. OSSENDOWSKI: Buddha, jw., 1924, nr 103. - 186. M. PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA: Szofer Archibald, jw., nr 286. - 187-190. W. PERZYŃSKT: Aszantka, jw., 1920, nr 23; Lekarz miłości, Warsz. 1927, nr 357; Lekkomyślna siostra, Rzeczp. 1924, nr 37; Szczęście Frania, Sł. pol. 1909, nr 532. - 191-193. S. PRZYBYSZEWSKI: Gody życia, jw., nr 579, 581; Miasto, Rzeczp. 1921, nr 310; Topiel, Sł. pol. 1912, nr 116, 118. - 194. M. RACZYŃSKA: 1863 - cienie, jw., 1914, nr 21.

195. W. RAPACKI: Papa się żeni, Warsz. 1926, nr 117. - 196-201. T. RITTNER: Głu­pi Jakub, Sł. pol. 1910, nr 530; 1914, nr 243; Rzeczp. 1924, nr 156; Lato, Sł. pol. 1913, nr 524; Ogród młodości, Rzeczp. 1922, nr 30; Rycerz powietrza, jw., 1923, nr 307. - 202. W. ROGOWICZ: Alchemik miłości, jw., 1922, nr 9. - 203-207. K. ROSTWOROWSKI: Echo, Sł. pol. 1911, nr 262, 264; Judasz z Kariothu, jw., 1913, nr 258; Miłosierdzie, Rzeczp. 1920, nr 113; Straszne dzieci, jw., 1922, nr 109, 110; Zmartwychwstanie, jw., nr 313, 316. - 208. R. RUSZKOWSKI: Wesele Fonsia, jw., 1920, nr 80. - 209. L. RYDEL: Zygmunt August, Sł. pol. 1913, nr 292. - 210. S. RZEWUSKI: Kobieta, gra i wino, jw., 1912, nr 509. - 211. M. SAMOZWANIEC: Malowana żona, Rzeczp. 1924, nr 266. - 212. M. SCHWARTZÓWNA i A. WYSOCKI: Odwiedziny, Sł. pol. 1911, nr 296. - 213-223. J. SŁOWACKI: Balladyna, jw., 1909, nr 508; Beatrix Cenci, jw., 1913, nr 278, 286; Horsztyński, jw., 1909, nr 599; Kordian, jw., nr 437, 441; Rzeczp. 1922, nr 94; Król-Duch, Tyg. il. 1909, nr 46; Lilla Weneda, Sł. pol. 1907, nr 438; Mazepa, jw., 1910, nr 79; 1913, nr 501; Rzeczp. 1924, nr 273; Sen srebrny Salomei, Sł. pol. 1909, nr 508.

224-226. L. STAFF: Południca, Rzeczp. 1920, nr 123; To samo, Sł. pol. 1911, nr 500; Wawrzyny, jw., 1912, nr 464. - 227. L. STASIAK: Miliarderzy, jw., 1913, nr 459. - 228-231. J. SZANIAWSKI: Ewa, Rzeczp. 1921, nr 331; Lekkoduch, jw., 1923, nr 12; Ptak, jw., nr 350; Żeglarz, Warsz. 1925, nr 306, 307. - 232. M. SZUKIEWICZ: Zawód, Rzeczp. 1921, nr 248, 249. - 233. A. ŚWIĘTOCHOWSKI: Piękna, Sł. pol. 1912, nr 192. - 234. M. TATARKIEWICZ i K. NOWINA: Szukajmy murzyna, Rzeczp. 1923, nr 258. - 235-237. K. TETMAJER: Judasz, jw., 1922, nr 140; LzT 1925, nr 5; Sł. częst. 1931, nr 155. - 238. A. WALEWSKI: Kopciuszek, Rzeczp. 1923, nr 81. - 239. M. WERONICZ: Wędrowiec i kobieta, jw., 1922, nr 273. - 240-242. B. WINAWER: Promienie FF, jw., 1924, nr 190; Roztwór Pytla, jw., 1922, nr 27, 30; R.H. inżynier, jw., 1923, nr 84.

243-244. J. WIŚNIOWSKI: Pod blask słoneczny, Sł. pol. 1914, nr 131; Leci liście z drzewa, jw., 1913, nr 36. - 245. S. WITKIEWICZ: Pragmatyści, Rzeczp. 1921, nr 357. - 246. K. WROCZYŃSKI: Dzieje salonu, jw., nr 284. - 247-257. S. WYSPIAŃSKI: Achilleis, Warsz. 1925, nr 314; Bolesław Śmiały, Rzeczp. 1922, nr 18; Cyd, jw., nr 309, 310; Sł. pol. 1907, nr 500; Legion, jw., 1911, nr 561; 1913, nr 251; Noc listopadowa, jw., 1910, nr 556; Rzeczp. 1921, nr 328; Sędziowie, jw., 1923, nr 327; Warszawianka, jw., nr 327; Wesele, jw., 1922, nr 335. - 258-259. F. ZABŁOCKI: Fircyk w zalotach, Sł. pol.

1911, nr 433; Rzeczp. 1920, nr 124, 126. - 260. W. ZALEWSKI: Moloch, Sł. pol. 1911, nr 237. - 261-267. G. ZAPOLSKA: Moralność pani Dulskiej, Warsz. 1928, nr 3, 13; Nerwowa awantura, Sł. pol. 1912, nr 138; Panna Maliczewska, jw., 1910, nr 483; Świat 1907, nr 2; Rzeczp. 1920, nr 184; Pariasy, Sł. pol. 1914, nr 62; Żabusia, Rzeczp. 1923, nr 209. - 268-270. H. ZBIERZCHOWSKI: Bajka, Warsz. 1928, nr 5; Kobieta bez twarzy, Sł. pol. 1913, nr 116; Małżeństwo Loli, jw., nr 552. - 271-272. E. ZEGADŁOWICZ: Głaz graniczny, Warsz. 1925, nr 302, 303; Lampka oliwna, jw., nr 337, 344. - 273. J. ZEYER [W. Bunikiewicz]: Cud miłości, Sł. pol. 1914, nr 116. - 274-275. S. ŻEROMSKI: Biała rękawiczka, Rzeczp. 1921, nr 67, 68; Turoń, jw., 1923, nr 111. - 276-279. J. ŻUŁAWSKI: Eros i Psyche, Sł. pol. 1912, nr 450; Ijola, jw., 1905, nr 116; Koniec Mesjasza, jw., 1911, nr 116; Za cenę łez, jw., 1909, nr 468, 470.

5. Dramaturgia obca

280. L. ANDREJEW: Ten, którego biją po twarzy, Rzeczp. 1922, nr 36. - 281. P. ARMONT i J. BOUSQUET: Jej tancerz, jw., nr 209. - 282. P. ARMONT i GERBIDON: Szkoła kobiet, jw., 1923, nr 65. - 283-287. H. BAHR: Koncert, Sł. pol. 1910, nr 302; Rzeczp. 1921, nr 159; Napoleon i Józefina, Sł. pol. 1912, nr 280; Nowy raj, Rzeczp. 1922, nr 108; Zabawa w małżeństwo, jw., nr 286. - 288. H. BALBO: Szklanka panny młodej, jw., nr 226. - 289-290. H. BATAILLE: Skandal, Sł. pol. 1911, nr 246, 250; Szalone dziewice, jw., nr 211. - 291-293. P. BEAUMARCHAIS: Cyrulik sewilski, Warsz. 1926, nr 125; Wesele Figara, Sł. pol. 1904, nr 86; Rzeczp. 1922, nr 281, 282. - 294. H. BECQUE: Paryżanka, jw., 1921, nr 325. - 295. J. BENAVENTE: Krąg interesów, jw., 1923, nr 175. - 296. H. BERGER: Powódź, jw., 1920, nr 150.

297-298. T. BERNARD: Gość nieznany, jw., 1923, nr 180; Nieznajomy tancerz, Sł. pol. 1911, nr 437. - 299. L. BERNIRE: Zabiegi o męża, jw., 1910, nr 216. - 300-303. H. BERNSTEIN: Bakarat, Rzeczp. 1922, nr 204; Sekret, Sł. pol. 1913, nr 493; Złodziejów., 1908, nr 66; Rzeczp. 1923, nr 152. - 304-305. A. BISSON: Małżeństwo aktorki, Sł. Pol. 1909, nr 482; Rozkosze ojcostwa, Rzeczp. 1922, nr 137. - 306. L. BIRIŃSKI: Taniec czynowników, Sł. pol. 1913, nr 54. - 307-308. L. BIRO i M. LENGYEL: Caryca, jw., nr 226; Ostatni pocałunek, Rzeczp. 1923, nr 231. - 309. B. BJRNSON: Gdy młode wino zakwita, Sł. pol. 1910, nr 465. - 310-311. R. BRACCO: Cierpki owoc, Rzeczp. 1921, nr 50; Prawdziwa miłość, Sł. pol. 1913, nr 538. - 312-315. G. de CAILLAVET i R. de FLERS: Osiołkowi w żłobie dano, jw., 1909, nr 449; Osiołek, Warsz. 1926, nr 158; Różyczka, Sł. pol. 1912, nr 573. - G. de CAILLAVET, R. de FLERS i E. ARÉNE: Król, jw., 1909, nr 419. - 316. G. de CAILLAVET, R. de FLERS i S. REY: Ładna historia, Warsz. 1925, nr 300.

317. P. CALDERÓN: Sędzia z Zalamei, Rzeczp. 1921, nr 158. - 318. A. CAN: Wilko­łak, jw., 1922, nr 167. - 319-320. A. CAPUS: Awanturnik, Sł. pol. 1912, nr 88; Kochanek mimo woli, jw., 1910, nr 436. - 321. L. CHIARELLI: Śmierć kochanka, Warsz. 1924, nr 14. - 322. R. COOLUS i M. HENNEQUIN: Zamknięty raj, Rzeczp. 1922, nr 114.

- 323-324. P. CORNEILLE: Cyd, Sł. pol. 1907, nr 500; Rzeczp. 1922, nr 209, 310. - 325. F. CROMMELYNCK: Wspaniały rogacz, jw., 1924, nr 65. - 326. F. CUREL: Ziemia nieludzka, jw., 1923, nr 107. - 327. K. ČAPEK: R.U.R, jw., 1922, nr 195. - 328. A. CZECHOW: Czajka, Sł. pol. 1914, nr 42.

329. G. D'ANNUNZIO: Taniec szkieletów, jw., 1908, nr 88. - 330. K. DICKENS: Świerszcz za kominem, Rzeczp. 1924, nr 112. - 331. F. DOSTOJEWSKI: Zbrodnia i kara, Sł. pol. 1910, nr 67, 69. - 332. G. DRÉGELY: Dobrze skrojony frak, jw., 1912, nr 555. - 333. G. DUHAMEL: Związek atletów, Rzeczp. 1920, nr 137. - 334. A. DUMAS: Dama kameliowa, Warsz. 1926, nr 52. - 335. O. DYMOW: Niu, Sł. pol. 1914, nr 270. - 336. O. FEUILLET i R. PONS: Phyloxera, Rzeczp. 1920, nr 9. - 337-343. R. de FLERS i G. de CAILLAVET: Miłość czuwa, Sł. pol. 1908, nr 112; Rzeczp. 1924, nr 168; Papa, Sł. pol. 1911, nr 523; Powrót, Rzeczp. 1920, nr 194; Prawda w winie, jw., 1923, nr 115; Ścieżki cnoty, jw., 1924, nr 166; Święty gaj, Sł. pol. 1911, nr 191. - 344. G. FORZANO: Dar poranka, Warsz. 1926, nr 72.

345. A. FRANCE: Komedia o człowieku, który poślubił niemowę, Sł. pol. 1910, nr 255. - 346. A. FRANCE i P. CHAINE: Bogowie łakną krwi, Rzeczp. 1923, nr 337. - 347. P. FRONDAIE: Zbuntowana, jw., 1924, nr 47. - 348. FRYDMON-FEDERICK: Majerowie, Sł. pol. 1912, nr 272. - 349-350. J. GALSWORTHY: Lojalność, Warsz. 1925, nr 333; Przyjaciel ludzkości, Sł. pol. 1914, nr 90. - 351-352. F. GANDERA: Dwaj mężowie pani Marty, Rzeczp. 1924, nr 163; Proces rozwodowy, jw., nr 82. - 353. S. GARRICK: Kobieta, która zabiła, jw., 1921, nr 352. - 354-355. P. GAVAULT: Pomysł panny Franciszki, jw., 1924, nr 128; Moja żona, Nasz Kraj 1908, nr 1. - 356. P. GÉRALDY i R. SPITZER: Gdybym chciała, Warsz. 1925, nr 314. - 357. H. GEROULE i S. MINAUD: Tajemniczy Dżems, Sł. pol. 1913, nr 226.

358. J. GOETHE: Faust, Warsz. 1926, nr 28, 43. - 359-360. S. GUITRY: In flagran­ti, Sł. pol. 1913, nr 190; Mój ojciec miał słuszność, Warsz. 1926, nr 3. - 361-362. K. HAMSUN: W szponach życia, Sł. pol. 1914, nr 206; Rzeczp. 1920, nr 154. - 363. F. i F. HATTONOWIE: Wielki Don Juan, jw., 1923, nr 132. - 364-367. G. HAUPTMANN: Dzwon zatopiony, Sł. pol. 1911, nr 187; Samotni, jw., 1909, nr 524; Szczury, jw., nr 170; Święto pokoju, jw., 1913, nr 448. - 368.F. HEBBEL: Maria Magdalena, jw., 1912, nr 476. - 369. M. HENNEQUIN i P. BILHAUD: Najlepsza z kobiet, jw., 1909, nr 564. - 370. M. HENNEQUIN i G. MITCHELL: Ulubieniec kobiet, jw., 1912, nr 176. - 371-372. M. HENNEQUIN i P. VÉBER: Pani prezesowa, jw., 1914, nr 14; Rzeczp. 1923, nr 233. -373. H. HODGES i V. PERCIVAL: Hau! Hau!, jw., nr 149.

374. W. HUGO: Ruy Blas, jw., 1921, nr 41. - 375-384. H. IBSEN: Brand, Sł. pol. 1912, nr 60; Budowniczy Solness, jw., 1907, nr 462; Dzika kaczka, Rzeczp. 1920, nr 20; Komedia miłości, Sł. pol. 1913, nr 78; Oblubienica morza, jw., 1911, nr 488; Pani zamku Östrött, jw., 1909, nr 494; Peer Gynt, jw., 1910, nr 595, 597; Podpory społeczeństwa, jw., 1913, nr 512; Rosmersholm, Rzeczp. 1920, nr 172; Związek młodzieży, Sł. pol. 1910, nr 95. - 385. Z. JEKELEROWA i R. STRAUSS: Igraszki Jej Ekscelencji, jw., nr 518. - 386. N. JEWREINOW: To, co najważniejsze, Rzeczp. 1923, nr 32, 33. - 387. L. JOHNSON: Fenomenalna umowa, Warsz. 1927, nr 339. - 388. G. KAISER: Od poranka do północy, Rzeczp. 1924, nr 52. - 389. L. KAMPF: Nina, jw., 1922, nr 184. - 390. R. KESSLER: Grzebień szylkretowy, jw., nr 246. - 391-393. H. KISTEMAECKERS: Instynkt, Sł. pol. 1910, nr 113; Handlarz szczęścia, jw., 1914, nr 100; Szpieg, jw., 1912, nr 496, 498. - 394. A. KOSOROTOW: Piętno życia, jw., 1910, nr 228.

395. E. LABICHE i A. DELACOUR: Przyjaciel domu, 1909, nr 572. - 396. L. LAKATOS: Mężczyzna i kobieta, Rzeczp. 1923, nr 139. - 397. S. LANGE: Samson i Dalila, Sł. pol. 1912, nr 298. - 398. F. LANGER: Łatwiej przejść wielbłądowi, Warsz. 1926, nr 106. - 399. H. LENORMAND: Samum, Rzeczp. 1923, nr 82. - 400-401. M. LENGYEL: Bitwa pod Waterloo, Warsz. 1925, nr 349; Tajfun, Sł. pol. 1910, nr 424. - 402. L. LENTZ: Franciszek Villon ,jw., 1912, nr 534. -403. P. LOUYS i P. FRONDAIE: Kobieta i pajac, jw., 1913, nr 227. - 404-406. M. MAETERLINCK: Aglawena i Selisetta, jw., 1911, nr 237; Burmistrz Stylmondu, Rzeczp. 1921, nr 175; Sól życia, jw., nr 175. -407-408. Ch. MARLOWE: Złoty wiek rycerstwa, Sł. pol. 1910, nr 571; Rzeczp. 1922, nr 225.

409. W. MAUGHAM: Lady Frederick, Sł. pol. 1910, nr 40. - 410. M. MAYO: To moje dziecko, jw., 1913, nr 152. - 411. Ch. MERÉ: Szał miłości, Rzeczp. 1923, nr 159. - 412-413. D. MEREŻKOWSKI: Carewicz Aleksy, jw., 1921, nr 106, 107; Car Paweł Pierwszy, Sł. pol. 1911, nr 107. - 414-415. Y. MIRANDE: Dzień cudów, Rzeczp. 1923, nr 260; Simone jest już taka, jw., nr 27. - 416-427. MOLIER: Amfitrion, Sł. pol. 1912, nr 618; Rzeczp. 1923, nr 292; Chory z urojenia, jw., 1921, nr 281; Grzegorz Dyndała, Sł. pol. 1912, nr 509; Rzeczp. 1922, nr 267, 268; Lekarz mimo woli, Sł. pol. 1912, nr 568; Małżeństwo z musu, jw., nr 509; Rzeczp. 1922, nr 267, 268; Mieszczanin szlachcicem, jw., nr 2; Mizantrop, Sł. pol. 1912, nr 598; Pocieszne wykwintnisie, jw., nr 618; Skąpiec, Rzeczp. 1923, nr 112. - 428-432. F. MOLNÁR: Bajka o wilku, Sł. pol. 1913, nr 471; Czerwony młyn, Rzeczp. 1924, nr 146; Diabeł, Sł. pol. 1909, nr 424; Rzeczp. 1922, nr 251; Oficer gwardii, Sł. pol. 1911, nr 550. - 433. J. MONTGOMERY: Dzień bez kłamstwa, Warsz. 1926, nr 151. - 434. J. NATANSON: Śmieszni kochankowie, jw., 1925, nr 286. - 435. M. NEAL i M. FERMER: Zmęczony Teodor, Sł. pol. 1914, nr 139.

436. K. NEURODE: W świętej Rosji, jw., 1912, nr 606. - 437-440. D. NIC­CODEMI: Bogini niepokoju, Rzeczp. 1922, nr 329; Nieprzyjaciółka, jw., 1924, nr 183; Świt, noc i dzień, jw., 1923, nr 173; Walka małżeńska, Sł. pol. 1914, nr 192. - 441. G. OKONKOWSKY: To szczyt wszystkiego, jw., 1909, nr 548. - 442. A. PICARD: Kiki, Rzeczp. 1921, nr 8, 9. - 443. A. PICARD i J. SCHMIDT: Małżeństwo Fredeny, jw., 1924, nr 169. - 444-446. L. PIRANDELLO: Sześć postaci scenicznych w poszukiwaniu autora, jw., 1923, nr 309; Tak jest, jak się państwu wydaje, Warsz. 1926, nr 78; Żywa maska, Iskra 1925, nr 231. - 447. PLAUT: Strachy, Sł. pol. 1914, nr 174. - 448. G. PORTO-RICHE: Zakochana, jw., 1910, nr 83. - 449. R. PRAXY: Jej chłopczyk, Warsz. 1926, nr 45. - 450. P. RAYNAL: Pan swego serca, jw., 1924, nr 42.

451. S. REY: Precz z kochankami, Sł. pol. 1912, nr 288. - 452. A. RIVOIRE: Król Dagobert, Warsz. 1926, nr 126. - 453. A. RIVOIRE i Y. MIRANDE: Trzeba umrzeć, aby żyć, Sł. pol. 1912, nr 257. - 454. A. RIVOIRE i T. BERNARD: Mój przyjaciel Tadzio, jw., 1911, nr 227. - 455. R. ROLLAND: Danton, Rzeczp. 1924, nr 265. - 456. J. ROMAINS: Knock, czyli Tryumf medycyny, jw., nr 100. - 457-460. E. ROSTAND: Cyrano de Berge­rac, Sł. pol. 1907, nr 494; Rzeczp. 1924, nr 96; Ptasię, Sł. pol. 1910, nr 99; Romantyczni, Rzeczp. 1920, nr 32. - 461. C. RONSLER: Pięciu z Frankfurtu, Sł. pol. 1912, nr 196. - 462. H. ROTHSCHILD: Za kulisami, jw., 1911, nr 131. - 463-465. V. SARDOU: Madame Sans-Gne, Warsz. 1925, nr 292; Rozwiedźmy się, Sł. pol. 1913, nr 487; Warsz. 1926, nr 150.

466-469. A. SAVOIR: Banco, Rzeczp. 1922, nr 302; Ósma żona Sinobrodego, jw., 1921, nr 220; Warsz. 1927, nr 333; Szwaczka z Luneville, Rzeczp. 1923, nr 335. - 470. F. SCHILLER: Zbójcy, Sł. pol. 1912, nr 233. - 471. A. SCHNITZLER: Anatol, jw., 1911, nr 470. - 472-476. G. SHAW: Candida, Rzeczp. 1922, nr 210; Cezar i Kleopatra, jw., 1921, nr 76; Lekarz na rozdrożu, Sł. pol. 1911, nr 164; Nigdy nie można przewidzieć, Rzeczp. 1923, nr 218; Święta Joanna, Warsz. 1924, nr 41. - 477. SOFOKLES: Król Edyp, Sł. pol. 1910, nr 129. - 478-479. A. STRINDBERG: Błyskawica, jw., 1913, nr 104; Koledzy, jw., 1912, nr 438. - 480. A. SYLYANE i A. MONERY: Pani Mouton, jw., 1910, nr 195. - 481-490. W. SZEKSPIR: Hamlet, Rzeczp. 1922, nr 120, 123; Henryk IV, Warsz. 1924, nr 16; Kupiec wenecki, Rzeczp. 1921, nr 109; Opowieść zimowa, Warsz. 1924, nr 2; Otello, jw., 1925, nr 353, 355; Poskromienie złośnicy, Rzeczp. 1923, nr 264; Romeo i Julia, Sł. pol. 1910, nr 12; Sen nocy letniej, Rzeczp. 1923, nr 281; Nasz Kraj 1908, nr 2; Wieczór Trzech Króli, Sł. pol. 1913, nr 266. - 491. B. SZENES: Nie ożenię się, Warsz. 1928, nr 33, 34. -492. J. TIMAR: Legenda o garbusku, Rzeczp. 1923, nr 245.

493. A. TOŁSTOJ: Iwan Groźny, Sł. pol. 1913, nr 278, 286. - 494-495. L. TOŁSTOJ: Żywy trup, jw., 1911, nr 595; Rzeczp. 1924, nr 68. - 496. G. TRARIEUX: Eskapada, jw., 1923, nr 237. - 497. M. TWAIN: Komedia o człowieku, który redagował gazetę, Sł. pol. 1910, nr 255. - 498. L. URWANCEW: Wiera Mircewa, Rzeczp. 1923, nr 308. - 499. F. VÉBER: Osobna sypialnia, jw., nr 73. - 500-501. F. VÉBER i H. GORSSE: Bęben, Sł. pol. 1912, nr 13; Rzeczp. 1923, nr 291. - 502-504. L. VERNEUIL: Moja panna mama, jw., 1922, nr 308; Musisz być moją, jw., 1923, nr 108; Orzeł czy reszka?, Warsz. 1926, nr 33. - 505. Ch. VILDRAC: Okręt do Kanady, Rzeczp. 1923, nr 339. - 506. I. VOJNOVIĆ: Pani ze słonecznikami, Sł. pol. 1913, nr 252, 254. - 507-508. F. WEDEKIND: Demon ziemi, jw., 1911, nr 37; 1913,nr217. -509.G.WIED: Chluba naszego miasta,}?/., 1912, nr 430. - 510. O. WILDE: Mąż idealny, jw., 1908, nr 159, 161. - 511. J. YOUNG: Mąż z loterii, jw., 1914, nr 156. - 512. J. ZORILLA: Don Juan, Warsz. 1924, nr 22, 23.

III. LITERATURA PRZEDMIOTU

1. Opracowania ogólne

PSB, 19. - J .J. LIPSKI: K. Makuszyński [w:] Warszawscy "Pustelnicy" i "Bywalscy", Warszawa 1973. - 100-lecie urodzin K. Makuszyńskiego, Zakopane 1984.

2. Opracowania szczegółowe

J. SKÓRNICKI: Felietony Makuszyńskiego, Dzien. pol. 1956, nr 131. - M. KOZ­ŁOWSKA: Kornel Makuszyński - humorysta oczarowany teatrem [w:] Krytycy teatralni XX wieku. Postawy i światopoglądy, pod red. E. Udalskiej, Wrocław 1992.