Artykuły

Czy Słowian nie stać na żar emocji? - o "Wypominkach" w Teatrze K3 w Białymstoku pisze Krystyna Danforowicz z Nowej Siły Krytycznej.

Dramat "Krwawe gody" jest obok "Yermy" i "Domu Bernardy Alba" jednym z utworów, wchodzących w skład słynnej trylogii dramatycznej autorstwa Federico Garcii Lorki. Tekst opowiada historię namiętnej miłości skazanej na klęskę. Lorca przedstawia obraz tradycyjnej wsi i jej mieszkańców, targanych namiętnościami i tęsknotami. Spektakl Teatru K-3 "Wypominki" stanowi dosyć wierną adaptację "Krwawych godów", wzbogaconą o tradycyjne pieśni ludowe.

Upodobanie autora dramatu do folkloru zostało w spektaklu znakomicie wykorzystane. Autorki spektaklu, sięgając po ludowe pieśni z Suwalszczyzny, wtopiły historię, zaczerpniętą z "Krwawych godów", w realia polskiej kultury tradycyjnej. Buduje to ciekawą analogię kulturową a zarazem podkreśla i wydobywa uniwersalność tematów, zawartych w tekście. W związku z warstwą muzyczną spektaklu, trzeba jednak zaznaczyć, że chwilami pojawią się niewielkie, choć słyszalne problemy intonacyjne w śpiewaniu zespołowym (szczególnie w partiach na trzy głosy). Harmonia tych pieśni nie należy jednak do łatwych w wykonaniu, bo oparta jest na tak zwanych "pustych akordach", w których trudno zachować idealną czystość, gdyż z natury brzmią sucho i zgrzebnie.

Klimat wsi ewokuje również prosta drewniana scenografia, przedstawiająca tradycyjną izbę, gdzie znajdują się stół, trzy ławy i skrzynia. Lalki natomiast, przedstawiające prawie wszystkie postaci dramatu (kilka postaci zostało pominiętych w adaptacji), to prawie nieruchome figurki drewniane, mające przypominać te własnoręcznie wykonywane przez ludowych artystów. Niestety przez płaskie, zdecydowanie za jasne oświetlenie, wszystko to może kojarzyć z nieco nazbyt jaskrawymi wyrobami z Cepelii.

Lorka w "Krwawych godach" porusza temat niesprawiedliwości społecznej. Ukazuje sytuację kobiet w hiszpańskim społeczeństwie patriarchalnym. Tu kobieta musi wybierać między palącą, niezaspokojoną namiętnością a rozsądkiem i opanowaniem, które tylko pozornie chronią przed tragedią. Tekst sztuki nakreśla dramaty kobiet, borykających się ze skrywanymi przez siebie, gorącymi namiętnościami i skrajnymi emocjami. Ta paleta uczuć - od miłości do nienawiści, nie ma szansy ujrzeć światła dziennego, ponieważ nie pozwalają na to uwarunkowania społeczne i obyczaje. Bohaterki dramatu są więc zmuszone wszystko tłumić. Wyżerający je od środka żar powraca ze zdwojoną mocą, a wtedy następstwo tragicznych zdarzeń jest nieuchronne. Postaci stworzone przez Lorkę miotają się między miłością, namiętnością, a nienawiścią. Są wypełnione żarem uczuć, gdzie nie ma miejsca na chłodne, stonowane, zgaszone "pomiędzy".

Sztuka, przy uwzględnieniu jej niekwestionowanych wartości literackich, mogłaby stanowić świetny materiał, do wykorzystania na scenie. Aktorki bowiem, jak można przypuszczać, mają już dostateczne doświadczenie, zarówno sceniczne, jak i życiowe, by zmierzyć się z tematem "Krwawych godów".

Niestety w "Wypominkach", zabrakło ognia namiętności charakterystycznego dla kultury hiszpańskiej, mimo że teoretycznie została ona w inscenizacji przekształcona na nutę słowiańską. Czyż jednak Słowian nie stać na żar emocji? W interpretacji i prowadzeniu postaci, dominowały nadmierna powaga i nieuzasadniony chłód. Pusty dystans, jednostajność emocjonalna, zdecydowanie zubażały historię. Zmieniały ją trochę w grzeczną bajkę o smutnych kobietach. Wypowiadany ze sztucznie wywoływanymi intencjami i udawanymi emocjami tekst sprawiał, że temperatura spektaklu z minuty na minutę spadała. Bywało nawet nużąco. Aktorki wcielające się w kolejne postaci dramatu (opowiadające swoje historie, co było zasadą inscenizacji), powinny za każdym razem na nowo być "tu i teraz", cierpieć, kochać, nienawidzić. Tymczasem wiele scen przeprowadzonych było zbyt informacyjnie a postaci zaznaczone były nieraz tylko formalnie. A szkoda, bo przyćmiewało to całkiem niezłe momenty, takie jak scena Leonarda i Narzeczonej czy monolog Narzeczonej.