Artykuły

Połowa podmiotów prowadzących działalność kulturalną wstrzymała realizację swoich programów, a jedna trzecia znacząco ją ograniczyła - wynika z ankiety dotyczącej funkcjonowania sektora kultury w Krakowie w czasie pandemii. Badani wskazywali, że zarówno od rządu, jak i samorządu najbardziej oczekują pomocy finansowej.

Powyżej pół roku bez wsparcia z zewnątrz ma szansę przetrwać zaledwie 3 proc. krakowskich podmiotów kultury - wynika z badań. Respondenci pisali, że jeśli teraz wykorzystają oszczędności, by przetrwać, trudno będzie im wznowić działalność po kryzysie wywołanym pandemią.

Ankietę przygotował Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa we współpracy z Małopolskim Instytutem Kultury i Miejskim Centrum Dialogu.

Badanie trwało od 31 marca. Wzięło w mim udział 161 respondentów, reprezentujących różne typy podmiotów działalności kulturalnej: freelancerów, samozatrudnionych, osoby fizyczne, organizacje pozarządowe oraz instytucje kultury.

86 proc. ankietowanych z powodu pandemii koronawirusa musiało wstrzymać lub ograniczyć działalność programową. 15 proc. badanych przyznało, że było zmuszone dokonać redukcji zatrudnienia.

"Konsekwencje finansowe pandemii ominęły jak dotąd tylko podmioty niegenerujące przychodów np. w 100 proc. finansowane z dotacji publicznych" - napisano w podsumowaniu badań.

54 proc. ankietowanych oszacowała, że od lutego, kiedy wprowadzono pierwsze ograniczenia związane z przemieszczaniem się z wybranych regionów świata do maja ich przychody spadną o ponad 75 proc., przy czym wiele podmiotów zaznaczyło, że od połowy marca - od wstrzymania działalności kulturalnej i zalecenia izolacji domowej dla wszystkich obywateli jest to spadek o 100 proc.

Badani, jako problem - przy utracie przychodów - wskazywali konieczność ponoszenia kosztów stałych: kosztów czynszu, kredytów i leasingów, księgowości, ZUS-u itp., a także koszty pracownicze. 12 proc. ankietowanych wymieniło straty związane z anulowaniem wydarzeń (zaliczki, inwestycje, koszty promocji). Wskazywano także na problemy z zatorami płatniczymi - nieopłacone z powodu kryzysu epidemicznego przez kontrahentów faktury skutkują utratą płynności finansowej podmiotów badanych.

"Jest ryzyko, że po epidemii działalność kulturalną trzeba będzie całkowicie zlikwidować. Działamy 15 lat, nie było dotychczas gorszego kryzysu. Wielu ludzi będzie borykać się po epidemii z problemami finansowymi, a kultura nie jest kwestią pierwszej potrzeby, więc kłopoty finansowe dla instytucji kultury będą dotkliwe na długo po epidemii, o ile rząd jakoś tych naszych instytucji nie wesprze, żeby przetrwały" - pisali ankietowani.

"Zamknięcie działalności galerii to jest katastrofa i znikome są szanse na wznowienie dalszej pracy programowej z powodu gigantycznych strat materialnych, a przede wszystkim wizerunkowych. Odbudowa wizerunku galerii po 37 latach aktywnej działalności będzie bardzo, ale to bardzo trudna. Przede wszystkim z powodów materialnych, ponieważ nawet jak pandemia zostanie odwołana, to nie ma co liczyć na powrót turystów z pieniędzmi do Krakowa. Zanim to nastąpi, minie wiele miesięcy, a galeria nie posiada oszczędności, żeby przetrwać wielomiesięczny brak obrotów" - podnosili inni uczestnicy badania.

Zdaniem autorów ankiety jej wyniki pokazują, że kultura instytucjonalna jest przygotowana na zabezpieczenie płynności finansowej instytucji, zatrudnionych w nich pracowników i najważniejszych projektów, choć dla większości instytucji problemem jest brak możliwości prowadzenia działalności usługowej: sprzedaży biletów, wynajmu wnętrz i świadczeniem usług.

Jak wskazano w podsumowaniu badań, nieodporny na kryzys jest wymiar kultury pozarządowej, bo organizacje te nie posiadają rezerw finansowych i blisko połowa z nich ocenia, że bez szybkiego wsparcia z zewnątrz nie przetrwają nawet do lata i nie będą w stanie wznowić działalności, kiedy ograniczenia zostaną zniesione. Środki potrzebne, by przetrwać powyżej pół roku posiada zaledwie 3 proc. respondentów.

Jeszcze bardziej dramatycznie rysuje się w ankiecie sytuacja osób fizycznych i samozatrudnionych pracujących w kulturze. Krakowscy artyści, animatorzy i edukatorzy kulturalni mierzą się z utratą przychodów z dnia na dzień, brakiem możliwości realizacji zaplanowanych projektów, zmianą bezpośredniej animacji na działania poprzez internet.

Ponad połowa badanych zadeklarowała, że w obliczu pandemii przeniosła działalności do internetu, ale nie rekompensuje to utraty przychodów, choć pozwala podtrzymać relację z odbiorcami.

Zarówno od rządu jak i samorządu badani oczekują wsparcia finansowego np. w postaci zwolnienia z płacenia ZUS na czas od trzech miesięcy do roku, dopłat do pensji pracowników, zwolnienia z czynszów przez samorządy oraz nowych konkursów, grantów i stypendiów na działalność kulturalną.

Badanie rozpoczęto zanim władze Krakowa ogłosiły program wsparcia "Kultura odporna". Zakłada on m.in. zwiększenie puli nagród i stypendiów dla twórców, dotacje dla podmiotów, które mimo pandemii w zupełnie nowych formach prowadzą działalność kulturalną oraz ulgi w płatnościach czynszowych dla pracowni twórczych i galerii sztuki znajdujących się w budynkach komunalnych. Szczegółowych informacji dotyczących wsparcia udziela zainteresowanym Wydział Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta (kd.umk@ym.krakow.pl).

"Jesteśmy w kontakcie z organizacjami pozarządowymi (NGO), instytucjami kultury, indywidualnymi twórcami i artystami. Będziemy stopniowo uruchamiać poszczególne elementy pakietu >>Kultura odporna<< wierząc, że sytuacja miasta pozwoli na wsparcie wszystkich ludzi kultury, znajdujących się w szczególnej potrzebie, a przy okazji pozwoli stworzyć nowe, ciekawe formy i projekty wzbogacające życie kulturalne naszego miasta, będące odpowiedzią na nadzwyczajność obecnej sytuacji" - zapowiada dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Urzędzie Miasta Krakowa Katarzyna Olesiak.