Kolaps i Akslop
Pełne aluzji do katastrofy smoleńskiej "Bezkrólewie" to dzieło sztuki. W Polsce nie znalazł się teatr gotowy je wystawić - pisze Mariusz Cieślik w Rzeczpospolitej.
Wypadek, zamach, wypadek, zamach - prawda, że ładna wyliczanka? Zwłaszcza że z liści grochodrzewu wróży istne wcielenie niewinności. "Justysiu! Nie baw się tak! Przecież nie wolno!" - słyszy od matki bohaterka, przyłapana na gorącym uczynku. "Takie zabawy są niebezpieczne", a o pewnych rzeczach "ludzie mądrzy i dobrze wychowani" powinni milczeć.
To jedna z pierwszych scen sztuki, której nie mieli państwo jeszcze szansy obejrzeć. Przez ponad osiem lat "Bezkrólewia" Wojciecha Tomczyka nie chciał zagrać żaden polski teatr, mimo że jest to tekst wybitny. Pewnie jedna z najlepszych opowieści o współczesności. Nie tylko polskiej. Tak, tekst pełen jest aluzji do katastrofy smoleńskiej. Tak, autor nie ukrywa swoich konserwatywnych poglądów. Tak, Tomczyk parodiuje tu polskie dyskursy polityczne pierwszej dekady XXI wieku, ale dotyczy to obu stron konfliktu. I tych, którzy walczą z "mową nienawiści", i tych, co szafują słowem "naród". Tak, figura śmierci króla odnosi się w sposób oczywisty do śp. Lecha Kaczyńskiego.
Tyle że rzecz dzieje się w rzeczywistości alternatywnej, a "Bezkrólewie" nie jest żadną prymitywną agitką. To dzieło sztuki, wprost nawiązujące do Gombrowiczowskiego "Ślubu" i do "Czekając na Godota". Pokazujące nie tylko rozpad wspólnoty, ale też wyjałowienie świata. Bohaterowie Tomczyka to - by użyć określenia T.S. Eliota, autora "Ziemi jałowej" - "wydrążeni ludzie". Tyle że rzecz dzieje się w Akslop, czy też Kolaps, bo tak słowo Polska przekręca jeden z bohaterów.
A jednak, mimo że tekst wydrukował teatralny "Dialog" (za co chwała redaktorowi), a jego jakość oraz dorobek autora nie budzą sporu, nie znalazł się do dziś żaden teatr skłonny tę sztukę wystawić. Tak jak nie znalazł się profesjonalny producent chętny do realizacji filmu o katastrofie ("Smoleńsk" Antoniego Krauzego litościwie pomińmy milczeniem). Co przeczy rozpowszechnianej przez część mediów opinii o wszechwładzy obecnego rządu w kulturze.
Sztuka została w końcu zrealizowana przez Teatr Telewizji i zostanie pokazana pod koniec kwietnia, tuż po 10. rocznicy katastrofy smoleńskiej. Ale to, że zrealizowano ją w TVP, nikogo chyba nie zaskakuje. Dopóki jednak nie znajdzie się choć jeden teatr w Polsce gotów wystawić "Bezkrólewie", nikt mnie nie przekona, że żyjemy w normalnym kraju.
Autor jest publicystą Programu III Polskiego Radia
