Artykuły

- Opinie wyrażane podczas rozmowy prywatnej wpisują się w prawo do wolności słowa i nie powinny uzasadniać decyzji o charakterze służbowym; rozmowy prywatne są też objęte ochroną konstytucyjną - wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich w interwencji ws. odwołanej dyrektor Teatru Rozrywki w Chorzowie.

W wystąpieniu adresowanym do marszałka woj. śląskiego Jakuba Chełstowskiego Rzecznik poprosił o szczegółowe wyjaśnienia w tej sprawie oraz zajęcie stanowiska wobec przytoczonych w swoim piśmie argumentów. RPO zwrócił m.in. uwagę na to, że dyrektor Aleksandra Gajewska została odwołana "po upublicznieniu nagrania prywatnej wymiany zdań" między nią i reżyserem wystawianego w teatrze spektaklu.

Decyzją zarządu woj. śląskiego na początku czerwca dyrektor chorzowskiego teatru straciła stanowisko po tym, jak regionalny portal opublikował nagranie jej nieformalnej rozmowy z Jerzym Bończakiem, reżyserującym w chorzowskim teatrze farsę "Hotel Westminster". Rozmowę nagrano przed konferencją prasową na temat tego spektaklu. Krótka wymiana zdań, w której Bończak używał wulgaryzmów, a którą Gajewska usiłowała zakończyć, dotyczyła przedstawicieli urzędu marszałkowskiego. Reżyser przeprosił później za wulgarny język swojej wypowiedzi i zastrzegł, że nie odnosiła się ona do jego stosunku do władz woj. śląskiego oraz preferencji politycznych. W obronie odwołanej dyrektor stanął zespół Teatru Rozrywki, wsparli ją też szefowie innych polskich teatrów i organizacje środowiska teatralnego.

O podjęciu interwencji w tej sprawie przez Rzecznika Praw Obywatelskich Adama Bodnara poinformowało w poniedziałek biuro Rzecznika. W piśmie do marszałka Rzecznik przytoczył uzasadnienie uchwały odwołującej dyrektor, w którym wskazano, że jej zachowanie "nie mieściło się w przyjętej i powszechnie rozumianej lojalności wobec pracodawcy, a w tym przypadku pracowników związanych z pracodawcą" oraz że pozostała "bierną względem padających określeń i formułowanych tez dotyczących pracodawcy".

Według zarządu województwa brak reakcji na słowa reżysera stanowił naruszenie art. 100 par. 2 pkt 4 Kodeksu pracy - zgodnie z nim obowiązkiem pracownika jest dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Organ nie uzasadnił jednak, w jaki sposób dyrektor naruszyła "dobro zakładu pracy" - ocenia Rzecznik Praw Obywatelskich.

RPO zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 54 Konstytucji, Rzeczypospolita Polska zapewnia każdemu wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, a zatem stwarza każdemu możliwość przekazywania pochodzących od niego wiadomości i idei innym osobom, jak również zapewnia odbiorcy informacji prawo swobodnego wyboru ich źródła i zapewnia ich kształtowanie w drodze procesu społecznego, chronionego przed ograniczeniami jego pluralizmu ze względów politycznych, kulturalnych itp.

"Wolność słowa pozwala na swobodne wyrażanie poglądów w sferze życia prywatnego, jak i publicznego i politycznego. Treść opinii i poglądów wyrażanych na gruncie rozmowy prywatnej wpisuje się w prawo do wolności słowa i nie powinna uzasadniać decyzji o charakterze służbowym. Wygłoszone opinie w tej sprawie stanowią prywatny pogląd ich autorki. Rozmowy prywatne są zaś objęte ochroną konstytucyjną. Art. 49 Konstytucji gwarantuje bowiem wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się" - ocenia Rzecznik.

Z kolei - jak wskazał RPO - art. 10 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności stanowi o prawie do wolności wyrażania opinii, które obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe. "Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdza, że swoboda wypowiedzi stanowi jeden z najważniejszych fundamentów demokratycznego społeczeństwa oraz samorealizacji każdej jednostki" - argumentował RPO.

W ocenie Rzecznika, przepisy prawa pracy dopuszczają co prawda różne formy monitorowania pracy pracowników, ale tylko i wyłącznie, jeśli jest to niezbędne do zapewnienia organizacji pracy umożliwiającej pełne wykorzystanie czasu pracy oraz właściwego użytkowania udostępnionych pracownikowi narzędzi pracy. "W tej sytuacji jednak pracodawca nie prowadził takiego monitoringu. Ponadto Kodeks Pracy wyraźnie stanowi, że żadna z form monitorowania pracowników nie może naruszać tajemnicy komunikowania się ani dóbr osobistych pracowników. Nie może zatem być mowy o legalnym monitorowaniu prywatnych rozmów pracowników" - uważa Rzecznik.

Urząd marszałkowski woj. śląskiego nie skomentował dotąd wystąpienia Rzecznika - o komentarz PAP zwróciła się do biura prasowego urzędu. Przed tygodniem marszałek woj. śląskiego Jakub Chełstowski spotkał się z delegacją pracowników chorzowskiego teatru. W rozmowie z dziennikarzami bronił decyzji o odwołaniu dyrektor ze stanowiska. "Sytuacja, która miała miejsce, pokazuje, że lekceważący stosunek do publicznych pieniędzy, do pracowników, urzędu, do wielu wyborców, doprowadził do tego, że (dyrektor - PAP) utraciła nasze zaufanie do kierowania tą placówką" - mówił w poniedziałek marszałek, wskazując, że Gajewska pozostanie w teatrze jako aktorka. Tłumaczył, że jest ona zatrudniona w teatrze na etacie, a w czasie pełnienia funkcji dyrektorskiej była na bezpłatnym urlopie. "Więc o żadnym zwolnieniu nie ma mowy" - dodał Chełstowski. Nowego dyrektora placówki ma niebawem wyłonić konkurs.

Przeciwko odwołaniu dyrektor wystąpiła m.in. śląska Platforma Obywatelska, z którą związana jest dyr. Gajewska (była m.in. radną i członkiem zarządu woj. śląskiego z ramienia PO). Politycy PO zażądali wstrzymania wykonalności i unieważnienia uchwały odwołującej Gajewską. W ocenie Platformy, podjęto ją z "rażącym naruszeniem prawa". Nadzór prawny wojewody śląskiego wystąpił już o tę uchwałę do zarządu województwa, by zbadać ją pod kątem zgodności z prawem.