Ladislav Sliva (1941-2019)
W sobotę 19 stycznia 2019 zmarł Ladislav Slíva (ur. 13 listopada 1941 w Ostrawie-Bartowicach). Dyrektor Těšinského divadla (1990-1997), członek dyrektoriatu Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Na Granicy (1991-1995). Poeta, tłumacz, dyrektor, kierownik literacki, krytyk teatralny. Zasłużony dla kultury polskiej.
Studiował dzieje literatur słowiańskich i teatrologię na uniwersytecie w Brnie. Po ukończeniu studiów w 1963 roku podjął współpracę z brneńskim Divadlem Poezie X 62-64, najpierw jako aktor, później także reżyser (z zespołem tym była związana m.in. Eva Tálská, późniejsza współzałożycielka Divadla Husa na Provázku). W 1964 zdobył drugą nagrodę w konkursie poetyckim odbywającym się w ramach festiwalu festiwalu Bezručova Opava. W latach 1964-68 pracował jako nauczyciel w Ostrawie i Havířowie, w 1968 był recenzentem teatralnym dziennika "Mlada Fronta" i miesięcznika "Červený Květ".
Po inwazji Układu Warszawskiego na Czechosłowację w sierpniu 1968, kiedy w Ostrawie zaczęto wydawać, początkowo w formie prostych ulotek, "Spojené Deniky" - wspólne pismo lokalnych redakcji, również polskiego "Głosu Ludu" - Ladislav Slíva publikował na tych łamach swoje wiersze. Trafił za to na czarną listę prowadzoną przez wydział ideologiczny komitetu wojewódzkiego Komunistycznej Partii Czechosłowacji. A w 1970 roku, za postawę w czasie inwazji, został wydalony z partii (do której należał od 1963 roku). Od 1968 do 1975 roku pracował jako referent w wydziale kultury wojewódzkiej rady narodowej (Krajský národní výbor) w Ostrawie.
Od 1970 zajmował się równocześnie przekładami z literatury pięknej (rosyjskiej, bułgarskiej i polskiej). Ogółem jego dorobek translatorski liczy ponad 30 sztuk teatralnych, tłumaczył również prozę. Z literatury polskiej przełożył na język czeski m.in. "A jak królem, a jak katem będziesz" Tadeusza Nowaka, "Dom kobiet" Zofii Nałkowskiej, "Oborę" i "Paternoster" Helmuta Kajzara, "Rzeźnię" i "Szczęśliwe wydarzenie" Sławomira Mrożka. Z rosyjskiego przełożył m.in. "Mądremu biada" Gribojedowa - realizacja tej sztuki w Ostrawie w 1984 w reżyserii Jana Kačera i dramaturgii Slívy była wyjątkowym wydarzeniem teatralnym czasu "twardej normalizacji".
Z teatrem ostrawskim (Státni Divadlo) związał się zawodowo w 1975 roku, początkowo jako dramaturg zespołu dramatycznego, a od 1980 do 1990 jako kierownik literacki.
W 1977 odmówił podpisania tzw. antykarty, w której deklarowano lojalność wobec władz komunistycznych w odpowiedzi na proklamację opozycyjnej Karty 77. Przez całą dekadę lat 80. był inwigilowany przez czechosłowacką służbę bezpieczeństwa (StB). W 1984 obronił pracę doktorską. W listopadzie 1989 został wybrany rzecznikiem prasowym zespołu swojego teatru w związku z planowanym strajkiem generalnym.
W 1990 został dyrektorem teatru Těšinské Divadlo w Czeskim Cieszynie i kierownikiem literackim jego czeskiej sceny (jako kierowniczkę literacką Sceny Polskiej zatrudnił wówczas poetkę i tłumaczkę Renatę Putzlacher). Włączył się wówczas w organizację Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego "Na Granicy" (dziś pod nazwą "Bez Granic") - w latach 1991-1995 reprezentował teatr w międzynarodowym "dyrektoriacie" festiwalu. W 1996 został przez polskie Ministerstwo Kultury i Sztuki odznaczony odznaką honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej".
Po odejściu w 1997 roku z Czeskiego Cieszyna pracował do 2004 roku jako kierownik literacki teatru w Opawie i (do 2008) jako wykładowca aktorstwa i mowy scenicznej w konserwatorium im. Leoša Janáčka w Opawie. Równocześnie był dokumentalistą w archiwum ostrawskiego teatru (obecnie noszącego nazwę Národni Divadlo Moravskoslezské NDM), kontynuując tę pracę również po przejściu na emeryturę (w 2004). W 2012 roku uczestniczył w jury prestiżowej czeskiej nagrody teatralnej Talia.
Cały czas był aktywny jako dramaturg i tłumacz. Jego ostatnią pracą teatralną był "Car samozwaniec" Adolfa Nowaczyńskiego, wyreżyserowany w teatrze NDM przez Andrzeja Celińskiego w 2017 roku. W roku 2018 ukazał się tom jego poezji "Zrnka ze strniště - život v básnich a nedobásnich" (pol. Ziarna ze ścierniska - życie w wierszach i niedowierszach).
Ladislav Vrchovský, ceniony ostrawski krytyk teatralny, we wzruszającym wspomnieniu na łamach internetowego dziennika Ostravan.cz cytuje słowa Ladislava Slívy, którego nazywa swoim ojcem duchowym: "Dobra poezja i dobry teatr to zawsze chwila prawdy".
