Artykuły

Ona deklaruje, że muzyka polskiego kompozytora daje jej "wielkie muzyczne spełnienie". On - że jej gra jest spełnieniem jego marzeń o tym, jak sam chciałby grać na skrzypcach. Anne-Sophie Mutter zagra w Warszawie z okazji 85. urodzin Krzysztofa Pendereckiego.

W maju tego roku pod dworek państwa Pendereckich w Lusławicach podjeżdża limuzyna, z której wysiada Anne-Sophie Mutter, "niekwestionowana królowa skrzypiec", jak napisał o niej brytyjski "The Times". Do samochodu podchodzi Krzysztof Penderecki. Powitanie jest bardzo serdeczne. Oto jedna z najpiękniejszych twórczych przyjaźni w muzyce klasycznej przełomu XX i XXI wieku.

Z artystką do Lusławic przyjechali fotoreporterzy i ekipa filmowa rejestrująca to kolejne spotkanie wielkich muzyków dla wytwórni Deutsche Grammophon, z którą od lat związana jest Mutter. Jednym z punktów programu jest wywiad skrzypaczki z kompozytorem w nowoczesnej sali koncertowej położonego tuż obok dworku Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego (film można znaleźć na YouTubie).

Szczęście do wykonawców

Penderecki to jeden z największych kompozytorów świata, przedstawiciel polskiej szkoły kompozytorskiej, która w latach 50. i 60. zrobiła furorę jako wschodnioeuropejski wkład w awangardę. 23 listopada obchodzi 85. urodziny. Z tej okazji w Warszawie odbędzie się festiwal jego muzyki organizowany przez Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena i Elżbietę Penderecką, żonę twórcy. Festiwal zacznie się 16 listopada i potrwa tydzień. 23 listopada Anne-Sophie Mutter wykona w Operze Narodowej II Koncert skrzypcowy "Metamorfozy", który Penderecki skomponował dla niej 23 lata temu.

Twórca "Trenu - ofiarom Hiroszimy" ma szczęście do wykonawców. Przyjaźnił się z genialnymi wiolonczelistami: Mścisławem Rostropowiczem i Siegfriedem Palmem, co zaowocowało wieloma utworami na ten instrument. Jego dziełami dyrygowali Zubin Mehta i Lorin Maazel, a w prawykonaniach "Pasji według św. Łukasza" i opery "Diabły z Loudun" śpiewali Andrzej Hiolski, Stefania Woytowicz i Bernard Ładysz, przyczyniając się do sukcesu tych dzieł.

Anne-Sophie Mutter należy do najbardziej oddanych instrumentalistek. Jubileusz Pendereckiego uczciła wydaniem płyty "Hommage a Penderecki" oraz październikową trasą koncertową po Chinach, podczas której grała jego utwory: koncert "Metamorfozy" i "La Folię" na skrzypce solo. Towarzyszyła jej orkiestra Sinfonia Varsovia pod dyrekcją Macieja Tworka (Krzysztof Penderecki dyrygował innymi utworami w programie). Artyści wystąpili w największych miastach, m.in. w Pekinie, w futurystycznym National Centre for the Performing Arts (Teatrze Narodowym), gdzie kompozytorowi urządzono przyjęcie urodzinowe.

"Mam ucho do smyczków"

Poznali się w 1988 r. w Lucernie. Ona grała I Koncert skrzypcowy Sergiusza Prokofiewa, on dyrygował towarzyszącą jej orkiestrą. Penderecki zachwycił się grą Mutter. Zanim podjął studia kompozytorskie, myślał o karierze skrzypka. - Mam dobre ucho do smyczków. Pisząc, mam w uszach ten dźwięk, sposób interpretacji, frazowanie, ruch smyczka, który każdy wirtuoz prowadzi inaczej. Wszystko to wyłapuję i piszę utwór z myślą o konkretnym soliście. Anne-Sophie jest bardzo inspirującą skrzypaczką - powiedział mi w wywiadzie.

Mutter zasłynęła jako genialna nastolatka, grając Bacha, Mozarta i Brahmsa pod batutą Herberta von Karajana. Już pod koniec lat 80. zainteresowała się muzyką współczesną i starała się inspirować kompozytorów do pisania dzieł specjalnie dla niej. Jednym z takich twórców był Witold Lutosławski, który napisał dla niej "Łańcuch II".

Inni to m.in. Sofia Gubajdulina, Wolfgang Rihm, André Previn, Henri Dutilleux i John Williams, twórca muzyki do "Gwiezdnych wojen", który swoje filmowe przeboje zaaranżował na skrzypce dla Mutter (w przyszłym roku ukaże się jej płyta "Across the Stars" z muzyką Williamsa).

Mutter gra Pendereckiego - komplet

Mutter zainspirowała także Krzysztofa Pendereckiego. To dla niej, z myślą o jej barwnym i wyrazistym emocjonalnie stylu wykonawczym, napisał II Koncert skrzypcowy, któremu nadał przydomek "Metamorfozy". "Ekspresywny śpiew skrzypiec na zmianę z wirtuozerią w stylu wielkich romantycznych koncertów przez minut niemal 40 trzyma uwagę w napięciu" - napisał o utworze Mieczysław Tomaszewski, biograf Pendereckiego.

Mutter była pierwszą wykonawczynią, nagrała koncert na płytę Deutsche Grammophon, a towarzyszyła jej London Symphony Orchestra pod dyrekcją kompozytora. W 1998 r. oboje dostali za nią nagrodę Grammy.

Ona deklaruje, że muzyka polskiego kompozytora daje jej "wielkie muzyczne spełnienie". On - że jej gra jest spełnieniem jego marzeń o tym, jak sam chciałby grać na skrzypcach.

To właśnie słynne, wyróżnione Grammy nagranie można znaleźć w dwupłytowym albumie Mutter zatytułowanym "Hommage a Penderecki", który ukazał się pod koniec sierpnia. Są tu wszystkie dzieła Pendereckiego skomponowane dla Niemki: II Sonata skrzypcowa (2000), "Duo concertante" na skrzypce i kontrabas, które artystka wykonuje z Romanem Patkoló, oraz "La Folia".

Ten ostatni, niespełna 10-minutowy utwór, poruszający monolog skrzypiec na wzór "Ciaccony" Bacha, to wykonawcze tour de force - Mutter przyznaje, że jest w tym utworze jeden fragment, z którego wykonaniem nawet ona ma pewne trudności. "La Folia" była upominkiem Pendereckiego dla Mutter na jej 50. urodziny - wykonała ją pierwszy raz w 2013 r. w Carnegie Hall w Nowym Jorku.