Artykuły

Olbrzymia scena Teatru lm. J. Słowackiego Jest jednocześnie sceną i widownią. Za żelazną kurtyną, tuż za plecami widzów pracują ekipy remontowe. Oprzeć się bałaganowi, przypadkowości, w warunkach "Improwizacji" powołać do Istnienia rzeczywistość magiczną, odporną na tumiwisizm - takie marzenie towarzyszyło chyba decyzji o kontynuowaniu działalności teatru w nienormalnych warunkach. W dodatku dyrektor 1 reżyser spektaklu Jerzy Goliński wybrał sztukę, która mogła być zwierciadłem i dla teatru i dla publiczności - Szekspirowską "Burzę".

Pisząc o pierwszej premierze nowej dyrekcji Teatru Słowackiego pragnęłabym Jako widz móc pomyśleć, że oto cudem "Burzy" przemieniony zespół - na scenie _ stworzył świat prawdziwy, że oto przedstawienie teatralne dotyczy spraw, które mnie rzeczywiście obchodzą. Łatwiej jest jednak zburzyć teatr niż go odbudować. Przedstawienie Golińskiego raczej buduje wewnętrzną biografię zespołu, stwarza swoistą psychodramę, bardziej istnieje dla aktorów niż dla widowni.

Goliński reżyseruje "Burzę" jako dramat przebaczenia. Ściślej, jako dramat dojrzewania do przebaczenia. Ale jest to przede wszystkim dramat Prospera - inscenizatora, odmieńca wygnanego za świata - teatru zbyt tandetnych zbrodni. Prospero nie wierzy w swoją magle. Czarodziejska różdżka jest tylko teatralnym rekwizytem. Wyspa - teatr - świat dyszy gniewem, pragnie odwetu. Tylko Miranda i Ferdynand są nieświadomi dramatu rozgrywającego się na wyspie. Ale czegóż wymagać od amantów! Prospero inscenizuje raz jeszcze historie świata, czyli historie wielkiego mechanizmu władzy. Ferdynand I Miranda są w jego teatrze tylko zbyt statyczna ilustracją "młodzieńczej radości". Szablon i konwencja odebrały im życie.

Naprawdę scenę zagarnął teatralny plebs - pijak Stefano, pijak Trynkulo, upojony przez nich niegdysiejszy władca wyspy, glistowaty Kaliban. Zamach stanu, który planują, jest tylko pretekstem do orgii, w której groteskowy erotyzm, chamstwo, chęć nabijania świata "w butelkę". stają się jedynym celem. "Wplątani" najdosłowniej w Kalibana. swobodni aż do ekshibicjonizmu, nie wiadomo dlaczego uważają Kalibana za kwintesencje obrzydliwości Kaliban - Krzysztof Jędrysek nie jest w stanie narzucić swej woli. nie Jest także w stanie zaistnieć jako aktor. Podskakuje, chichocze, wydaje jakieś dziwne dźwięki i jest wciąż nieobecny - nawet w scenach ubóstwienia pijanego Stefana. Monolog o śpiewie wyspy ginie wśród pseudoegzotycznych podrygów. A przecież słychać to jego najokrutniejsze' zdziwienie - gdy kompanom trzeźwo zwraca uwagę - "Najpierw trzeba zabić" - potem rabować.

Mimo starań Prospera, teatralny świat raczej deklaruje przemianę niż jej doznaje. Świta (lepiej byłoby napisać - ekipa) Alonsa próbuje tylko w nieznanej sobie sytuacji cechować twarz i powiększyć zakres władzy. Nawet dobry Gonzalo (M. Cebulski) jest dyplomata - durniem, konstruktorem utopijnej doktryny wieszczącej szczęście "niewinnemu" narodowi. Oni powtórzą zbrodnicze gesty bez skrupułów - są przecież funkcjonariuszami - fachowcami, tworzą stale gotowy do urzeczywistnienia prawdziwych zbrodni gabinet cieni. Dla Prospera ważny jest akt przebaczenia. Ci, których on dotyczy, prześladowcy i uzurpatorzy, gotowi są tak jak Alonso (Jerzy Nowak) raczej podjąć kolejne śledztwo przeciw temu, który przebacza. Prospero. który rozpętał ów spektakl przebaczeń i chce z nich uczynić rzeczywista zasadę życia, sam jeden o przebaczenie prosi widownie. Jakby świadom tego, że misterium nie dokonane na scenie-wyspie, nie może udać się w Neapolu, ani w życiu.

Ter Prospero inscenizuje "Burze" poprzez "Wyzwolenie". Spektakl był niedoskonały. Jutro trzeba go powtórzyć. Może dlatego Ariel (Urszula Popici) tak niechętnie schodził ze sceny. Jakby miał świadomość, że jeszcze nie zasłużył na wolność, albo jakby Jej już tak bardzo nie pragnął. Wiec ta historia o teatrze może także jest trochę historia o nas. o życiu. Tylko jej teatralność, histeryczność i nadwyrazistość czyni ją zabawą tylko sceniczną. Chwilami denerwująca w swym pragnieniu uniwersalizacji.