Artykuły

25 sierpnia mija 100. rocznica urodzin Leonarda Bernsteina, wszechstronnego muzyka: kompozytora, dyrygenta, pianisty. W każdej z tych działalności odnosił ogromne sukcesy. Do jego najbardziej znanych dzieł należą musical "West Side Story" i operetka "Kandyd".

Bernstein urodził się 25 sierpnia 1918 r. w Lawrence, zmarł 14 października 1990 r. w Nowym Jorku.

- Jako kompozytor znany jest na świecie głównie, jako autor utworów lżejszego gatunku, pisanych na Broadway, inspirowanych amerykańską pop kulturą, sztuką musicalu czy też popularnych innych gatunków muzycznych, choćby jazzu - mówił PAP krytyk muzyczny Bartosz Kamiński.

Leonard Bernstein w latach 50. znalazł się na czarnej liście Komisji ds. Badania Działalności Antyamerykańskiej. Na tej liście figurował także m.in. Charlie Chaplin, Bertolt Brecht, Artur Miller i Aaron Copland oraz wielu innych reżyserów, aktorów, literatów i muzyków.

- Na liście znalazła się lewicująca pisarka Lillian Hellman i to ona dostrzegła gorzką paralelę pomiędzy aktualną sytuacją w USA a ironiczną powiastką filozoficzną Woltera "Candide, ou l'Optimisme" wyszydzającą naiwny oświeceniowy optymizm, druzgotany kolejnymi tragediami. Tak narodził się pomysł umuzycznienia "Kandyda" - historię powstania opery opowiedział PAP muzykolog Piotr Maculewicz, przy okazji czerwcowego wystawienia operetki w Filharmonii Narodowej.

Bernstein, podejmując pracę nad tym utworem przeznaczonym na Broadway podkreślał, że nie jest on musicalem. Nie zgadzał się także z krytykami, którzy widzieli w tym dziele operę. Najchętniej określał je mianem operetki.

Leonard Bernstein jest też autorem muzyki do musicalu West Side Story, ze scenariuszem Arthura Laurentsa. Musical opowiada o losach nieszczęśliwej miłości portorykańskiej imigrantki Marii i Amerykanina Tony'ego, którzy są członkami walczących ze sobą nowojorskich gangów. Ta przeniesiona w scenerię zachodniego Manhattanu lat 50-tych XX wieku historia miłosna Romea i Julii, w latach 1957-1958 doczekała aż 734 przedstawień na Broadwayu. Z "West Side Story" pochodzą przeboje takie jak: "Maria", "I Feel Pretty", "Tonight" czy "Somewhere". Filmowa wersja musicalu z 1961 r. zdobyła 10 Oskarów, w tym dla najlepszego filmu roku.

- Bernstein w pierwszym okresie swojej kariery tworzył również utwory bardzo ambitne na estrady koncertowe - powiedział PAP Kamiński, w lutym, w rozmowie z okazji koncertu urodzinowego Bernsteina. Kompozytor napisał np. II Symfonię pt. "The Age of Anxiety", której tytuł pochodzi ze znanego poematu brytyjskiego poety i pisarza Wystana H. Audena, który osiadł w 1939 r. w USA, a w 1946 r. stał się obywatelem amerykańskim. Poemat ten napisał tuż po wojnie i ukończył go w 1947 r.

- Bernstein wkrótce po publikacji poematu Audena miał okazję go przeczytać i zachwycił się poezją, która jego zdaniem, ale i wielu innych krytyków, i czytelników, oddawała ducha powojennych czasów. Poemat Audena opisuje kryzys współczesnej duchowości, świat, który całkowicie stracił równowagę i jest pozbawiony Boga - zaznaczył.

- Bardzo mocno przemówiło to do Bernsteina, który wówczas, również, jako Żyd, po wojnie, po Holokauście, niezwykle silnie przeżywał ów kryzys, ów stan wytrącenia świata z równowagi - wyjaśnił Kamiński.

Kariera Bernsteina - przypomniał krytyk - rozpoczęła się w niezwykle błyskotliwy sposób. W 1943 r. z dnia na dzień Bernstein stał się gwiazdą amerykańskiej sceny muzycznej, kiedy zastąpił na koncercie Nowojorskich Filharmoników niedysponowanego wówczas Bruno Waltera. Ten koncert był tak ogromnym sukcesem i odbił się tak szerokim echem, że Bernstein stał się gwiazdą, celebrytą i bardzo zajętym człowiekiem, obsypywanym propozycjami angaży, dyrygenckich przede wszystkim. A właśnie wtedy, w latach czterdziestych XX wieku miał również ogromne ambicje kompozytorskie.

Leonard Bernstein prowadził również działalność pedagogiczną. - Miałam wielkie szczęście, że w czasie, w którym studiowałam w Juilliard, Leonard Bernstein mieszkał w Nowym Jorku, dzięki czemu mógł brać udział w organizowanych przez uczelnię lekcjach mistrzowskich - powiedziała PAP w marcowym wywiadzie dyrygentka Buffalo Philharmonic Orchestra Joann Falletta.

Jak dodała studenci byli bardzo przestraszeni lekcjami z nim, ponieważ był najbardziej znanym i najważniejszym muzykiem w Ameryce. Falletta opowiadała, że Bernstein był "bardzo charyzmatyczny". - Kiedy wchodził do pokoju, dało się czuć jego siłę. Bernstein zdawał sobie jednak sprawę z naszego lęku, dlatego był bardzo miły w stosunku do nas - opowiadała.

Według dyrygentki Bernstein był niezwykłym nauczycielem, "uczył nas, że znaczenie muzyki, nasza miłość do niej są ważniejsze od techniki. Mówił nam, że najważniejsze jest to, co czujemy w muzyce" - wspominała. - Dla Amerykanów do tej pory Bernstein jest ikoną i wzorem muzyka - mówiła Falletta.

Leonard Bernstein był dyrektorem artystycznym najsłynniejszych amerykańskich orkiestr. Pracował m.in w New York Philharmonic oraz w Metropolitan Opera. Pisał piosenki, między innymi dla Franka Sinatry. W 1985 r. przyznano mu Grammy Lifetime Achievement Award. Uhonorowano go również 16 nagrodami Grammy.