Artykuły

"Polonię" - niezrealizowany witraż do katedry we Lwowie według projektu Stanisława Wyspiańskiego - chcą zbudować witrażyści z Pracowni i Muzeum Witrażu w Krakowie.

- Ten projekt to znakomity łącznik między obchodzonym w 2017 r. rokiem Wyspiańskiego i przypadającą w 2018 r. setną rocznicą odzyskania niepodległości. "Polonia" to dzieło wyjątkowe pod względem artystycznym, nawiązujące symboliką do trudnego okresu zaborów - powiedział Piotr Ostrowski z Muzeum Witrażu.

- Wyspiański zaprojektował to dzieło, żeby wstrząsnąć Polakami, którym po latach niewoli i klęsce powstania 1863, powoli przestał ciążyć brak wolności i wydawało się, że zaniechali myśli o odzyskaniu niepodległości - mówił.

Dodał, że motywacją do rozpoczęcia pracy jest to, że poprzedni projekt Muzeum Witrażu z cyklu "w budowie" - "Apollo" - otrzymał wyróżnienie w konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2017. Polegał on na zrekonstruowaniu witrażu Wyspiańskiego, który zdobił budynek Towarzystwa Lekarskiego w Krakowie i został zniszczony pod koniec II wojny światowej. - To pierwsza nagroda tej rangi dla prywatnego muzeum - podkreślił Ostrowski.

Witraż "Polonia" będzie miał 300 cm wysokości i 150 cm szerokości i będzie składał się z sześciu kwater oprawionych w ołów. Do jego budowy potrzebnych będzie ponad 1 tysiąc kawałków szkła. Część materiału zostanie sprowadzona z huty w bawarskim Waldsassen, gdzie do dziś szkło witrażowe jest wytwarzane według XIX-wiecznych receptur, a część będzie pochodzić z magazynów pracowni witrażu.

- To jest witraż, w którym duże elementy szkła są zderzone z bardzo drobnymi, tworzącymi m.in. kwiaty i ciernie. Prace zaczniemy od ułożenia płaszcza, a następnie twarzy Polonii - mówił Ostrowski. Dodał, że wyzwaniem będzie zbudowanie postaci, do stworzenia których używane będzie szkło patynowane, czyli pokryte sproszkowanym szkłem połączonym z tlenkami metali, a następnie wypalane. - Technologicznie jest to projekt dużo bardziej zaawansowany niż "Apollo" - dodał.

Praca potrwa kilka miesięcy i z pewnością nie zakończy się w tym roku. Budowę "Polonii" będą mogły obserwować dzieci i młodzież podczas odbywających się w pracowni lekcji muzealnych. Gotowe dzieło będzie częścią zmodernizowanej ekspozycji Muzeum Witrażu.

Stanisław Wyspiański otrzymał zamówienie na projekt witraży do dwóch okien katedry lwowskiej w 1892 r. W jednym z nich miała być umieszczona scena ślubowania króla Jana Kazimierza, który powierza Polskę opiece Matki Bożej, w drugim alegoryczne przedstawienie ginącej Polski.

Projekt witrażu zachował się w Muzeum Narodowym w Krakowie. W centralnej części kompozycji znajduje się personifikacja Polski przedstawionej jako konająca kobieta w czerwonym płaszczu ozdobionym białymi orłami z mieczem u pasa. Postać osuwa się bezwładnie, otaczają ją przerażone postacie reprezentujące trzy pokolenia zniewolonego narodu.

Projekt Wyspiańskiego wzbudził kontrowersje m.in. ze względu na "chłopskie" rysy głównej postaci i awangardową formę wykraczającą poza konwencje sztuki sakralnej. W lutym 1893 zażądano od artysty zmian, których on jednak nie wprowadził i projekt nie został zrealizowany.