Wyzwolenie Wotana
Ten głośny i powszechnie znany niegdyś niemiecki dramaturg (1893 - 1939) autor m. in. sztuk "Przemiana", "Człowiek i maszyny", "Hinkemann", "Pastor Hall", był jednym z wybitniejszych i przedstawicieli ekspresjonizmu, kierunku artystycznego powstałego w okresie I wojny światowej i szczególnie bujnie rozwijającego się w Niemczech. Reprezentował jego lewicowy nurt, zarówno w swojej twórczości jak i praktyce życiowej, społecznej i działalności. Był jednym z twórców monachijskiej republiki rad i z tej racji był później przez kilka lat więziony. W utworach swoich wypowiadał protest przeciw wojnie, przeciw deptaniu jednostki i jej praw, przeciw wyzyskowi. Po dojściu Hitlera do władzy, już w 1933 r. udał się na emigrację i tu, nie mogąc się schronić przed zwątpieniem i rozpaczą, popełnił w 1939 roku samobójstwo.
"Wyzwolenie Wotana" powstało w 1923 roku (prapremiera odbyła się w 1926 r.). Data ta jest dla zrozumienia pewnej mistyfikacji - przeradzającej się w ogólnoświatową aferę, niezmiernie istotna. Oto pewien fryzjer o pragermańskim nazwisku Wotan postanawia, pod wpływem swojej nie najświetniejszej sytuacji i lektury przygodowych książek, zostać wielkim człowiekiem. Zamierza opuścić zdeprawowaną, przeżartą postępem Europę i udać się do Brazylii, aby tam założyć społeczeństwo ludzi wyzwolonych z więzów kultury, silnych i zdyscyplinowanych. Okazuje się, że w ówczesnych Niemczech wielu ludzi hoduje podobne marzenia i wielu są one na rękę. I tak Wotan zostaje wielkim wodzem, przywódcą, bożyszczem. I wcale nie musi już udawać się do Brazylii. Toller obnaża mechanizm powstawania pewnego ruchu społecznego, kształtowania się pewnych sojuszy i porozumień. Nietrudno stwierdzić, że chodziło mu o rodzący się wówczas hitleryzm i dzieje jego przywódcy, skromnego malarza pokojowego, Adolfa Hitlera.
