Artykuły

W nawiązaniu do tegorocznych obchodów setnej rocznicy Rewolucji Październikowej, estoński Teatr NO99 wziął na swój artystyczny warsztat temat przewrotów społeczno-politycznych i ich wpływu na procesy historyczne oraz kształtowanie aktualnej rzeczywistości. W dynamicznej i ekspresywnej wizualnie inscenizacji zespół analizuje pojęcie rewolucji wraz z jej licznymi kontekstami oraz wymiarem, jaki stanowi dla jednostek - pisze Aleksandra Szeweła w Teatrze dla Was.

Laureaci europejskiej nagrody Nowe Rzeczywistości Teatralne (New Theatrical Realities) z Tallina zaprezentowali swój spektakl na scenie warszawskiego Teatru Powszechnego w ramach II edycji Festiwalu Sztuki i Społeczności Miasto Szczęśliwe. Przedstawienie idealnie wpisuje się w realizację motta tej instytucji, zatem jej przestrzeń pomogła stworzyć odpowiednią atmosferę dla społecznie zaangażowanej sztuki. Na początku spektaklu scenografia sprawia wrażenie niedokończonej, wygląda jak plac budowy, którym faktycznie stanie się w trakcie przedstawienia. Przez pierwsze kilka minut aktorzy w długich czerwonych kostiumach, prawdopodobnie kolorem symbolizujących odniesienie do wspomnianego październikowego przewrotu w Rosji, kręcą się wokół własnej osi w rytm spokojnej i okresowo jednostajnej muzyki. Z pustymi spojrzeniami i niezmiennymi wyrazami twarzy sprawiają wrażenie osób, przechodzących pewne transcendentalne doświadczenie. Wychodząc z tego stanu, wstrząsani drgawkami, zmieniają się w grupę robotników, która usiłuje zbudować drewniany most. Próbują poradzić sobie z tym zadaniem wspólnymi siłami, jednak deliryczne odruchy ich ciał zakłócają im pracę. Komunikują się jedynie gestami i mimiką oraz odczytując swoje zachowania i wzajemnie dostosowując się do nich. Mimo tych trudności, wydających się niemożliwymi do przezwyciężenia, budowę udaje się ukończyć.

Most, który powstaje na deskach teatru przypomina swoim kształtem sięgającą chmur scenę Festiwalu Pieśni Estońskiej, odbywającego się corocznie w Tallinie. W tradycji muzycznej festiwalu głęboko zakorzenione były spontaniczne śpiewy obywateli w stolicy Estonii, które określone "śpiewającą rewolucją" na przełomie lat 80. i 90. XX wieku przyczyniły się do odzyskania przez kraj niepodległości. W spektaklu ukończenie budowy mostu jest przełomem, po którym bezimienni bohaterowie odzyskują głos i kontrolę nad swoimi ciałami. Jednak nie prowadzą dialogu - po kolei wygłaszają monologi o wiecowym charakterze lub wykonują pieśni, co może być nawiązaniem do nadmienionych wydarzeń z przeszłości kraju twórców. W roztaczanych przez postaci metaforycznych historiach o różnych rewolucjach silnie zaznacza się perspektywa mityczna, pojawiają się postaci i wątki biblijne, mitologiczne i ludowe. Opowieści bohaterów dotyczą pozascenicznej rzeczywistości i mocno pobudzają wyobraźnię do odtwarzania w świadomości obrazów, o których słuchamy. W połączeniu z nadmiarem bodźców wizualnych i dźwiękowych na scenie staje się to w pewnym stopniu dekoncentrujące i może wprowadzać oglądających w zagubienie lub dyskomfort, utrudniając pełne zrozumienie spektaklu. Poza tą wadą, przedstawienie można uznać za znakomite. Aktorzy nawet na moment nie tracą sprawności w wymagających wiele fizycznego wysiłku rolach. Mimo, że nie wchodzą ze sobą w relacje i nie kreują indywidualnych, psychologicznie złożonych bohaterów, porywają wygłaszanymi monologami i wciągają w tropienie ich sensów i nawiązań. Podejmowane przez nich działania są symboliczne i dają widzom możliwość poszukiwania odniesień do aktualnych i historycznych wydarzeń, postaw i światopoglądów. Wykorzystane efekty wizualne, muzyka oraz prosta, ruchoma scenografia i rekwizyty współtworzą dynamiczny, świetnie zaplanowany i wyreżyserowany współczesny spektakl, który łącząc wiele faktów, pozostaje spójny i pozwala na wyprowadzenie wielu wniosków.

"NO34 Revolution" to przedstawienie eksperymentalne, bardzo pobudzające intelektualnie, bogate w znaczenia i zaskakujące. W realizacji swojego projektu Estończycy zadbali o to, aby ich odbiorcy nie zobaczyli na scenie żadnej akcji, której mogliby się spodziewać oraz pozostali ze świeżą refleksją nad zjawiskiem stale wszechobecnym w naszej rzeczywistości.