Bigos
W swoim czasie relacjonowałem na tym miejscu interesujący czyn repertuarowy Teatru Ziemi Opolskiej, gdzie pod wspólnym tytułem "Przeciw Tebom", wystawiono kompozycie, trzech antycznych greckich sztuk, wiążących się z sobą tematycznie. Na owo przedstawienie złożyły się "Edyp" Sofoklesa w przekładzie Dygata, "Siedmiu przeciw Tebom" Ajschylosa w przekładzie Srebrnego i "Antygona" Sofoklesa w przekładzie Morawskiego. Mimo dysonansu stylowego tłumaczeń, wśród których przekład Dygata prozą i z... francuskiego bardzo odskakiwał tonacją od wierszowanych przekładów Srebrnego i Morawskiego, mieliśmy logiczną kompozycję całości, konsekwentne przekazanie mitu o potomkach Lajosa, władających w Tebach. Inscenizacja i wykonanie były w miarę sił szlachetne i pokorne wobec arcydzieł.
Zdaje się, że zabrakło przede wszystkim owej pokory TEATROWI POWSZECHNEMU W WARSZAWIE, który pokazał podobną, ale skróconą kompozycję starogrecką. Mam na myśli przygotowane już w lipcu, ale dopiero teraz zaprezentowane prasie, przedstawienie "SIEDMIU PRZECIW TEBOM" Aischylosa w przekładzie SREBRNEGO i "ANTYGONY" SOFOKLESA w przekładzie MORSTINA. Opracowanie tekstu, inscenizacja i reżyseria - IRENY BABEL, inscenizacja plastyczna KRZYSZTOFA PANKIEWICZA, muzyka AUGUSTA BLOCHA. Czołowe postacie Eteoklesa, Antygony i Kreona grają RYSZARD BARYCZ, JANINA NOWICKA i KAZIMIERZ TALARCZYK. Wymieniliśmy głównych odpowiedzialnych, choć winowajców jest więcej.
Zgrzyt między tłumaczeniami nie jest tak donośny jak w Opolu między prozą Dygata i wierszem pozostałych, niemniej zgrzyt słychać. Ostry, rytmicznie biały wiersz Srebrnego, imitujący greckie kadencje, przechodzi w potoczysty, rymowany wiersz Morstina nagle i bezpośrednio, gdyż przerwa została wykrojona nie po krótkim utworze Aischylosa, lecz w środku dłuższego dzieła Sofoklesowego. Wolałbym całość w przekładzie Srebrnego, albo całość w przekładzie Morstina. Ostatecznie zgodziłbym się na te dwa przekłady, skoro autorzy też są dwaj, ale pod warunkiem przerwy między tak różnie brzmiącymi tekstami. Ze względu na większą długość Antygony, można było o osiągnąć w drodze dwu przerw, a nie jednej, w widowisku.
Sprawiedliwie pomyślana przez inscenizatorkę idea tego zestawu utworów nic by na tym nie straciła, przeciwnie, mogłaby nawet zyskać. Zacząłem od przekładów, czyli od pieca, ale dalej działy się gorsze i dziwniejsze rzeczy. Niedarmo wielu z nas zaczyna przestrzegać przed zbytnim rozhulaniem się w teatrach skądinąd bardzo cennych naszych scenografów. Zapominają o służeniu przedstawieniom, lecz dyktują im swoje warunki. Są strasznie pomysłowi i hojni w zdobnictwie. Antyk nadal jest terenem domysłów, ale jedno jest pewne, że prostota i oszczędność środków na pewno są stosowniejsze, niż ich obfitość przy prezentowaniu starożytnej Grecji.
Zgadzam się, że temat dzieci Edypa jest starszy niż czasy Aischylosa i Sofoklesa, zaś przedstawienie odbywa się dziś na Pradze. Mogą więc w inscenizacji dojść do głosu nasze domysły o kulturze egejskiej, następnie wyobrażenia o kulturze Aten w V wieku przed naszą erą, oraz współczesna interpretacja z drugiej połowy XX wieku naszej ery. Ale co tu robią ci jacyś chińscy mandaryni, miecz grunwaldzki, korony Karolingów, bohaterka przystrzyżona na Joannę d'Arc z filmu i jej siostra ubrana i uczesani trochę na Gretchen z opery, a trochę na madame Recamier z żywych obrazów?
Bigos myśliwski to rzecz dobra, a zwłaszcza na polowaniu. Lecz polowanie na tyle naraz zwierzyny przez scenografa i współodpowiedzialną inscenizatorkę zasługuje na opinię bigosu niestrawnego. Cóż... Nie da się bezkarnie sycić przez lata wyobraźni naszych widzów, artystów i inscenizatorów tandetą Anouilhowską itp. Mści się to, gdy się próbuje ustrzelić rzetelny antyk. "Bombardacja" rozsypujących się posągów żałobnych przydaje papierowego chrzęstu tym wszystkim zgrzytom w przedstawieniu zuchwałym, dufnym i nonszalanckim wobec tematu.
