Artykuły

Stambuł, 10 lipca

Zanosiło się na przykrą niespodziankę. Na dzień przed wyjazdem Teatru Studio do Stambułu ciężko zachorował jeden z aktorów. Wydawało się, że aby uratować "Replikę" sam Józef Szajna będzie musiał zrobić na głezastępstwo. Ale dzięki sprawności działu paszportowego Pagartu i ambasady Turcji w Warszawie wyrobiono dokumenty podróży dla Tadeusza Włudarskiego, aktora mogącego przygotować rolę w ciągu czterech zaledwie godzin. Zespół Teatru Studio w pełnym składzie przyleciał na XII Międzynarodowy Festiwal Sztuki.

Wystawienie "Repliki" Józefa Szajny zaplanowano na dziedzińcu XV-wiecznego zamku Rumeli Hisari nad Bosforem, pod gołym niebem. Ale nieszczęścia chodzą parami. Gdy więc ustawiono dekoracje i rozpoczęto próby świateł, rozszalała się niebywała burza, nasączając deszczem rekwizyty, kukły, kostiumy i wszystkie elementy stanowiące o niezwykłości teatralnej scenografii Józefa Szajny. Ta poniedziałkowa noc nad Bosforem była pełna nerwów i obaw o los przedstawienia. (Organizatorów deszcz zmusił już do odwołania drugiej połowy występu baletu z Tahiti). Niepokój, czy dojdzie do skutku nasz spektakl, udzielił się wszystkim. Aktorzy obiecali grać nawet w czasie deszczu, ale czy publiczność wytrwa na widowni - tego nikt nie po trafił przewidzieć. Wreszcie lotniskowe meteo zapowiedziało trochę słońca.

Próba zespołu Szajny rozpoczęła się. Obserwowała ją publiczność Dodatkowych emocji miejscowym teatromanom przysporzyło wprowadzenie do "Repliki" pary (znakomitych aktorów tureckich Aili i Beklane Alganów. Aila Algan znana jest ze swoich ról nie tylko w Stambule, ale także we Francji i RFN, gdzie grała w sztukach Gogola oraz nagrała kilka płyt z muzyką rozrywkową jako piosenkarka. Była również w Polsce, gdzie na festiwalu w Sopocie w 1977 r. zdobyła drugą nagrodę (za Marylą Rodowicz). W ten sposób rodzi się w Stambule "Replika 6" z udziałem pary aktorów, którzy wystąpią dopiero w środę wieczorem.

Pierwszy spektakl w plenerze wypadł niezwykle okazale. Kilkaset osób otoczyło scenę tworząc niezwykłą więź z aktorami grającymi różnorodne role w spektaklu. Wyczuwało się napięcie na scenie i widowni, a śledzenie akcji przypominało najlepsze spektakle w Warszawie.

Nie ma jeszcze recenzji, ale w zapowiedziach prasowych dokładnie opisali przedstawienie ci krytycy, którzy widzieli je we Francji, RFN, Anglii czy Hiszipanii. I od 9 lat namawiali organizatorów do zaproszenia teatru Szajny do Turcji.

W czasie kilku najbliższych dni dekoracje "Repliki"' stanowić będą atrakcję dla turystów zwiedzających stambulską twierdzę. Od wtorku rozpoczęły się również teatralne seminaria Józefa Szajny, na które uczęszczają - obok młodych aktorów i reżyserów - politolodzy, historycy, socjologowie, a nawet psychiatrzy, których żywo interesuje tłumnie oblegany teatr Szajny, będący manifestacją sprzeciwu jednostki wobec wojny, siły i niesprawiedliwości.

Oprócz prób i przedstawień, zespół Szajny odwiedzi (dzięki Muhittinowi Yukselowi prowadzącemu biuro podróży "Kolorama") - Polnezkoy, osadę polską, położoną w azjatyckiej części Turcji, zwaną niegdyś Adampolem (założył ją w 1842 r. Adam Czartoryski). Szczególne wrażenie wywarł cmentarz z grobowcem Ludwiki Śniadeckiej oraz groby przypominające o Polakach organizujących Legion Turecki w połowie XIX w., tych samych, których Łubieńsk pokazał w swej sztuce "Koczowisko", granej w teatrach Wrocławia i Warszawy.

Kilkudziesięciu mieszkańców Polonezkoy zadziwiło nas piękną polszczyzną, a jedna z najstarszych mieszkanek osady, 80-letnia Zofia Ryży, zwana powszechnie Ciocią, przyjmując Józefa Szajnę z zespołem była niezwykle szczęśliwa ze spotkania z polskimi aktorami. Opowiadała również, że w tej turecko-polskiej wiosce od wielu lat prowadzone są sąsiedzkie spotkania, na których deklamuje się polskie wiersze i prozę, a polskie sztuki wystawione przez gospodarzy oklaskiwane są na wiejskiej scenie nie mniej serdecznie niż prezentowane w zawodowych teatrach.