Artykuły

Tekst tego dramatu zna każdy. Teraz Teatr Pieśń Kozła dopowiada to, czego Szekspir przed wiekami nie napisał. W niedzielę "Hamlet - komentarz" miał premierę, kolejne przedstawienia dziś i w najbliższy weekend. Z Grzegorzem Bralem, reżyserem spektaklu, rozmawia Agata Saraczyńska w Gazecie Wyborczej - Wrocław.

5 r. na początku lipca Teatr Pieśń Kozła organizował niepowtarzalny Brave Festival. Przeciw Wypędzeniom z Kultury. Jego tegoroczna edycja nie odbędzie się z powodu ograniczenia dotacji, jednak w zwyczajowym terminie odważnego festiwalu przyjeżdżają do Polski dzieci z różnych rejonów świata, w których rdzenna kultura zagrożona jest wyginięciem.

Prezentacje Brave Kids zaplanowano w przyszły weekend, a teraz dyrektor Grzegorz Bral i pracujące z nim międzynarodowe grono artystów przygotowali kolejną wersję najsłynniejszego dramatu Williama Szekspira. Na scenie 14 aktorów interpretuje postaci, zdarzenia i emocje za pomocą dźwięków - pieśni o polifonicznej strukturze.

***

Rozmowa z Grzegorzem Bralem, dyrektorem Teatru Pieśń Kozła, reżyserem spektaklu

Agata Saraczyńska: Szekspir zawarł w "Hamlecie" wiele wątków - od głównego, czyli bezwzględnej walki o władzę, przez tragiczną love story, aż po analizę tego duńskiego księcia. Który z nich w XXI w. najbardziej wymagał komentarza?

Grzegorz Bral: Szekspir napisał dramat, który można analizować i interpretować na setki sposobów. On jest jak skorupa Ziemi, jest jak palimpsest - pod jedną warstwą skrywa się kolejna, a pod nią następne. Jest w pewnym sensie niewyczerpany.

Nas najbardziej zainteresowały źródła wojny, przemocy i wykorzystania. Źródła, które zawsze znajdują się w rodzinie. Rodzina ma pomysł na dziecko i od tego momentu toczy się beznadziejna i zawsze przegrana walka człowieka o tożsamość.

Hamlet to człowiek bez tożsamości. Musiał oszaleć, żeby uzyskać choć trochę wolności. Musiał umrzeć, żeby uzyskać spokój. Czy ofiara jest wystarczająca, aby zatrzymać łańcuch przemocy? Raczej nigdy. Pokazujemy rodzinę i jej duchy, tych, których już w dramacie nie ma, a jednak są zawsze w świadomości bohaterów. To są szekspirowskie "Dziady".

Jak zamierzacie skomentować kanoniczny dramat?

- Tutaj "komentarz" oznacza bardzo nowatorskie i oryginalne podejście to interpretacji dramatu. Komentarzem jest poezja Alicji Bral, muzyka Jeana-Claude'a Acquavivy oraz Macieja Rychłego, a także refleksje i działania aktorów/postaci spektaklowych. My pracujemy w ten sposób, że to poezja i muzyka nas prowadzą. Uczymy się słuchać kompozycji i wnioskować o relacjach oraz motywacjach za pomocą muzyki.

Dzisiejszy świat psychologii teatralnej, zafascynowany "ustawieniami hellingerowskimi", zapomina, że kluczem do teatru jest metafora, iluzja, zmyślenie, symbol. Kiedy zaczynamy traktować teatr jako sztukę dosłowną, to jest tak, jakby Kubusia Puchatka traktować jak żywą istotę. On jedynie coś wyraża, reprezentuje, znaczy, ale nie istnieje.

Spektakl nie istnieje jako część obiektywnej rzeczywistości, on jedynie coś stara się wyrazić. Największe teatralne bluźnierstwa nie mają innego ciężaru niż rozpaczliwa próba przebicia się przez nasze sztywne percepcje i oceny.

"Hamlet" to metafora, komentarz to kolejne piętro metafor. Tym razem najważniejsza jest rodzina, od rozpadu której zaczyna się rozpad państwa. Bardzo na czasie, sądzę.

Na scenie znajdą się wielkie lustra. Czy to aktorzy mają się w nich przeglądać, czy też my sami?

- Lustra oczywiście mają wiele znaczeń. Lustro nie posiada własnej emocji, własnego obrazu, własnego nic. Jedynie odbija. Uważam, że tym razem zastosowanie luster pogłębia efekt tego, że jesteśmy w spektaklu. Lustro multiplikuje sensy. Człowiek w świetle znaczy co innego niż człowiek przed lustrem.

Lustro zmienia również energię sceny, jest więc bardzo potężnym rekwizytem. Ale dla mnie o wiele lepszym niż na przykład projekcje. Poza tym rozprasza jeden obraz, załamuje go, deformuje i wyostrza. Lustro jest jeszcze innym spektaklem.