Artykuły

"Kursk" Pawła Huellego w reż. Krzysztofa Babickiego Teatru Miejskiego w Gdyni na "Darze Pomorza". Pisze Katarzyna Fryc w Gazecie Wyborczej - Trójmiasto.

Ważny, poruszający, szlachetny w swej prostocie i wymowie - taki jest grany pod pokładem "Daru Pomorza" spektakl "Kursk" Teatru Miejskiego w Gdyni. Opowiada o tragedii marynarzy rosyjskiego okrętu podwodnego, określanego - podobnie jak "Titanic" - jako niezatapialny.

Choć nazwisko Putina nie pada w spektaklu ani raz, to on jest nienazwanym demiurgiem, który pociąga za sznurki. W sierpniu 2000 roku, gdy uczestniczący w manewrach na Morzu Barentsa supernowoczesny okręt podwodny z napędem jądrowym idzie na dno razem ze 118-osobową załogą, prezydent Federacji Rosyjskiej bawi na urlopie w Soczi.

Mijają kolejne dni, szanse na ocalenie kogokolwiek maleją, tymczasem Rosja nie zgadza się na pomoc obcych państw w akcji ratunkowej, a do mediów dopiero po dwóch dniach przedostają się pierwsze, sprzeczne ze sobą informacje o zatonięciu "Kurska".

Dlaczego tak się dzieje?

Bo Rosja ma ambicje imperialne, jej przywódca jest nieomylny, to on decyduje, co jest "prawdą", a los jednostki nikogo nie obchodzi. Pisał o tym już w połowie XIX wieku podróżujący po tym kraju francuski arystokrata markiz Astolf de Custine (w tej roli Mariusz Żarnecki), autor książkowych "Listów z Rosji", które przez lata i w Rosji i w peerelowskiej Polsce były zakazane.

Paweł Huelle, autor tekstu "Kurska", w równoległym planie czasowym wprowadza powstać markiza (nadając wydarzeniom z 2000 roku szerszy, historyczny kontekst) i obszernie cytuje jego listy zawierające diagnozę patologii rosyjskiego imperium. Spostrzeżenia Astolfa de Custine okazały się profetyczne - stanowią celny komentarz do wydarzeń związanych z tragedią "Kurska".

Ale, co istotne, "Kursk" Pawła Huelle nie ma wymowy antyrosyjskiej. Tekst zinterpretowany scenicznie przez reżysera Krzysztofa Babickiego (dyrektora artystycznego Teatru Miejskiego w Gdyni) staje po stronie zwykłych Rosjan: marynarzy i ich rodzin, którym państwowa i wojskowa machina w imię własnych interesów odbiera prawo do życia.

Trzy punkty widzenia

Wydarzenia z sierpnia 2000 roku oglądamy z kilku perspektyw. Pierwszą, najbardziej poruszającą, jest tragedia zakleszczonych w śmiertelnej pułapce oficerów i marynarzy (Maciej Wizner, Grzegorz Wolf, Dariusz Szymaniak, Szymon Sędrowski i Rafał Kowal), z wolna tracących nadzieję i oswajających się z myślą o tym, co nieuchronne. Z drugiej strony na tragedię "Kurska" patrzymy oczami ich zbolałych, wyczekujących wiadomości kobiet: dziewczyny, matki, żony, siostry i babci (Dorota Lulka, Monika Babicka, Olga Barbara Długońska, Marta Kadłub i rewelacyjna Elżbieta Mrozińska w roli zniedołężniałej staruszki Sofii Antonowny). To one walczą o prawdę, wskazują palcem morderców, a sił i pocieszenia szukają w wierze, choć wcześniej religia nie była dla nich wartością.

Trzecią perspektywę stanowi obsługa wojskowego stanowiska dowodzenia: admirał (Eugeniusz Krzysztof Kujawski) i komandor (Piotr Michalski), którzy rozwój wydarzeń na morzu obserwują na monitorze i próbują je analizować - każdy na swój sposób.

Spektakl pod pokładem

Reżyser Krzysztof Babicki na miejsce spektaklu wybrał niewielką przestrzeń pod pokładem zabytkowego żaglowca "Dar Pomorza", co dodatkowo wzmacnia klaustrofobiczny efekt. Przypomnijmy, że w tej samej przestrzeni kilka lat temu umiejscowił akcję "Idąc rakiem" według Guentera Grassa, również z dominującym wątkiem morskiej katastrofy (wtedy był to zatpiony w 1945 r. "Wilhelm Gustloff").

Oprócz efektownej, oddającej napięcie i historyczny kontekst muzyki Marka Kuczyńskiego, sceneria pokładu "Daru Pomorza" to jedyna oprawa najnowszej premiery Teatru Miejskiego - produkcji, którą cechuje szlachetna prostota koncepcji i formy. Spektakl o tragedii "Kurska" nie potrzebuje ozdobników. On krzyczy ciszą.