Paryska miłość z buntem w tle
Największym sukcesem Cyganerii w Gdańsku jest to, że w ogóle powstała, bo w teatrze za chwilę może się rozpocząć strajk.
Sytuacja w Operze Bałtyckiej jest groźna i groteskowa zarazem. Protest związkowców domagających się przede wszystkim podwyżek trwa od ponad roku.
Staremu dyrektorowi skończył się w tym czasie kontrakt, nowy, Warcisław Kunc, wybrany w konkursie (w jego komisji zasiadali przedstawiciele operowej załogi), sprawuje rządy od trzech miesięcy. I już się nie spodobał, bo nie chce spełniać żądań, więc teatralne związki grożą strajkiem.
Dyrektor jest też doświadczonym dyrygentem, ale wielu związkowców gra w orkiestrze i odmawia z nim współpracy. Przed premierą Cyganerii Pucciniego zaczęli przynosić zwolnienia lub brać urlopy na żądanie. Niewiele brakowało, a spektakl zaprezentowano by z muzyką na dwóch fortepianach.
Sporu nie potrafi zażegnać urząd marszałkowski, prowadzący w teatrze niemrawe negocjacje. Sytuacja dojrzewa do decyzji radykalnych — rozwiązania instytucji i powołania nowej. Bywały w Polsce takie przypadki i przyniosły dobre skutki. Ale czy w Gdańsku znajdzie się odważny, który zdecyduje się na ten krok?
Kto jednak nie zna tego barwnego tła, a wybierze się na gdańską Cyganerię, może się nawet nie zorientować, że narodziła się ona w nienormalnych warunkach. Warcisław Kunc dokonał wyczynu, bo w błyskawicznym tempie, w trzecim miesiącu urzędowania doprowadził do dużej, widowiskowej premiery.
Jest ona także zapewne zapowiedzią artystycznych przemian w Operze Bałtyckiej, która za dyrekcji Marka Weissa wyróżniała się w kraju oryginalnym repertuarem i odważnymi inscenizacjami. Jeśli Cyganeria ma być artystyczną deklaracją nowego szefa, to Gdańsk wraca do sprawdzonej, wręcz zużytej tradycji.
W Operze Bałtyckiej pokazano inscenizację wystawioną gdzie indziej, nowej nie dałoby się stworzyć od podstaw w tak krótkim czasie. Dyrektor pozyskał realizację z Magdeburga, zadziwiająco tradycyjną jak na standardy niemieckiego teatru. Jedynym odstępstwem od wersji kanonicznej, jakie zaproponowała reżyserka Karen Stone, jest przeniesienie akcji w okres tuż po zakończeniu II wojny światowej, co jednak nie dodaje dziełu Pucciniego nowych znaczeń.
Reszta jest zgodna z didaskaliami. Oglądamy starannie odtworzoną ubogą mansardę, paryską ulicę, karczmę na rogatkach miasta. Olbrzymie dekoracje z trudem mieściły się na scenie Opery Bałtyckiej, w II akcie z udziałem chóru i śpiewających dzieci było bardzo tłoczno.
W obsadzie dominowali młodzi wykonawcy, wyróżniali się Szymon Kobyliński (Colline) i najbardziej doświadczony Pavlo Tolstoy (Rudolf). On jako właściwie jedyny potrafił interpretacyjnie różnicować frazę. Inni śpiewali więcej niż poprawnie, ale muzyce Pucciniego brakowało życia i oddechu.
To samo należy powiedzieć o orkiestrze, grającej bez wpadek, ale i nieporywającej emocjami, których tak wiele jest w partyturze. Zapewne gdyby praca nad Cyganerią przebiegała normalnie, Warcisław Kunc wydobyłby więcej i z muzyków, i ze śpiewaków.
