Artykuły

W najbliższy czwartek do Wrocławia przyjadą eksperci z całego świata, by dyskutować o utopijnych i apokaliptycznych wizjach przyszłości. Stolicę Dolnego Śląska odwiedzą jako goście konferencji "Czas utopii. W poszukiwaniu utraconej przyszłości" organizowanej przez Europejską Stolicę Kultury Wrocław 2016 w ramach programu Miasto Przyszłości / Laboratorium Wrocław.

Konferencja zainugurowana zostanie 18 sierpnia (czwartek) we wrocławskim Starym Ratuszu - rozpocznie ją debata intelektualistów środkowoeuropejskich zatytułowana "Europa Środkowa: przestrzeń utopii czy kraina króla Ubu?". W panelu moderowany przez Edwina Bendyka udział wezmą: czeska pisarka i eseistka Radka Denemarková, litewski filozof, historyk idei i pisarz Leonidas Donskis, ukraiński pisarz i publicysta Mykoła Riabczuk oraz Katarzyna Uczkiewicz-Styś, redaktor naczelna kwartalnika "Pamięć i Przyszłość".

Główna część konferencji odbędzie się w dniach 19-20 sierpnia w siedzibie NOT Wrocław. Drugi dzień rozpoczęty zostanie sesją "Wprowadzenie do utopii", podczas której, analizując przeszłość i teraźniejszość utopijnego myślenia, spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, czy nauczeni historią możemy projektować utopie realistyczne, które nie byłyby z góry skazane na katastrofę. Panelistami tej części konferencji będą filozof i znawca współczesnej myśli politycznej Arno Münster (Niemcy) oraz historyk literatury i eseista Przemysław Czapliński. Następnym podejmowanym tematem będą utopie technologiczne - czy rzeczywiście jesteśmy skazani na postęp techniczny? A jednocześnie, czy jesteśmy jeszcze w stanie kontrolować jego przebieg? W sesji "Pokusa nieśmiertelności: od technoutopii do transhumanizmu" udział wezmą: bioetyk i socjolog James Hughes (USA), metahumanistyczny filozof Stefan Sorgner (Niemcy), Dominika Kozłowska - redaktor naczelna miesięcznika "Znak" oraz prezeska fundacji "Panoptykon" Katarzyna Szymielewicz.

Ostatni dzień rozpocznie sesja "Postkapitalizm i inne alternatywy", zainspirowana kryzysem gospodarczym, jaki wybuchł w 2008 roku, a ktory zatrząsł w posadach całym systemem kapitalistycznym. Czy doświadczamy jego ostatecznej agonii, czy tylko kolejnego przepoczwarzenia? Jak może wyglądać świat postkapitalistyczny: czy będzie to powojenny świat Mad Maksa, a może prawdziwą alternatywą będzie świat kobiet, w którym złamane zostanie ostatecznie podstawowe źródło nierówności wynikające z różnicy płci? Na to ostatnie pytanie postara się odpowiedzieć Inna Szewczenko (Ukraina), aktywistka i liderka radykalnej kobiecej organizacji FEMEN, wykład wprowadzający wygłosi pisarz, teoretyk mediów i aktywista Franco "Bifo" Berardi (Włochy), o utopiach lokalnych podyskutują natomiast etnolog i kulturoznawca Tomasz Rakowski oraz Michaił Akulow (Kazachstan) - dziekan Wydziału Kształcenia Ogólnego na Uniwersytecie Technicznym W Ałmatach. "Czas utopii" zamknie spojrzenie na Solidarność jako ruchu dażącego do zrealizowania swego rodzaju politycznej i społecznej utopii. Podczas sesji "Solidarność: mit, utopia, niewygodna przeszłość" uczestnicy wysłuchają wykładu socjolożki, politolożki i publicystyki Jadwigi Staniszkis oraz wezmą udział w debacie analizującej solidarnościowe dziedzictwo - do udziału w panelu zaproszeni zostali: materialistyczno-dialektyczny teoretyk i badacz Jan Sowa, filozofka feministyczna i aktywistka Ewa Majewska, Leszek Jażdżewski - redaktor naczelny "LIBERTÉ!" oraz politolog i filozof Krzysztof Mazur.

Udział w wydarzeniu jest bezpłatny, by wziąć w nim udział wystarczy zarejestrować się wypełniając formularz dostępny pod adresem: tinyurl.com/CzasUtopii. Konferencja prowadzona będzie w języku polskim i angielskim, z internetową transmisją wideo na żywo. Więcej informacji na temat programu Miasto Przyszłości / Laboratorium Wrocław znajdą Państwo w załączniku, na naszej stronie na Facebooku i Instagramie.

***

Program

Dzień 1 (18.08.2016) - czwartek | Stary Ratusz

Inauguracja konferencji - debata intelektualistów środkowoeuropejskich nt.

Europa Środkowa: przestrzeń utopii czy kraina króla Ubu?

16:00-19:00 | Debata zorganizowana w przeddzień konferencji, której gośćmi będą:

Radka Denemarková - Czechy

Katarzyna Uczkiewicz - Polska

Leonidas Donskis - Litwa

Mykoła Riabczuk - Ukraina

MODERACJA: Edwin Bendyk

Radka Denemarková - czeska pisarka, autorka dramatów i scenariuszy, eseistka, tłumaczka. Studiowała germanistykę i bohemistykę na Uniwersytecie Karola w Pradze, gdzie uzyskała tytuł doktora w 1997 roku. Jedyna czeska autorka, która trzykrotnie zdobyła nagrodę Magnesia Litera (odpowiednik polskiej Nike) w różnych kategoriach: za powieść "Pieniądze od Hitlera" (2007), za biograficzną powieść o dyrektorze teatru Na zábradlí, Petrze Léblu (2008) oraz za przekład książki Herty Müller, "Huśtawka oddechu". Jej utwory zostały przetłumaczone na 17 języków.

Leonidas Donskis - litewski filozof, historyk idei i pisarz, były poseł do Parlamentu Europejskiego. Jest autorem i redaktorem ponad pięćdziesięciu książek opublikowanych w osiemnastu językach. W swoich pracach łączy teorie polityczne, historię idei, filozofię kultury i filozofię literatury ze stylem eseistycznym. Obecnie jest profesorem polityki i filozofii na Uniwersytecie Witolda Wielkiego w Kownie (Litwa). Donskis otrzymał m.in. honorowy tytuł doktora literatury Uniwersytetu w Bradford (Wielka Brytania) oraz doktora honoris causa Uniwersytetu Valahia w Târgovişte (Rumunia).

Mykoła Riabczuk - ukraiński pisarz i publicysta, prezes ukraińskiego PEN Clubu. W latach 70. został usunięty z uniwersytetu i ukarany zakazem publikacji za swoją działalność dysydencką i wydawanie podziemnych publikacji. W swojej twórczości podejmuje problemy społeczeństwa obywatelskiego, tożsamości narodowej oraz przemian w krajach postsowieckich. Laureat Nagrody Antonowicza za wybitne osiągnięcia w dziedzinie nauk humanistycznych (2003 r.). W 2009 roku otrzymał Odznakę Honorową "Bene Merito" za wkład w pojednanie polsko-ukraińskie.

Dzień 2 (19.08.2016) - piątek | NOT Wrocław

10:00-13:30 | Sesja poranna: Wprowadzenie do utopii

Hasło utopii wywołuje dziś najczęściej niechętne reakcje; przywołuje wielkie projekty społeczne realizowane w imię budowy lepszego alternatywnego świata, które najczęściej kończyły się katastrofą i ludzką tragedią. Najlepszym przykładem różne odcienie komunizmu i próby "pierekowki" człowieka, które pochłonęły dziesiątki milionów ofiar. Czy jednak to tragiczne doświadczenie przeszłości musi prowadzić do przekonania, że trzeba porzucić myślenie o alternatywie? Że rządzi zasada TINA - There Is No Alternative? A może to właśnie przekonanie o TINA jest kolejną wielką utopią, która właśnie zmierza do upadku? A jeśli tak, to czy nauczeni historią możemy projektować utopie realistyczne, wolne od potencjału katastrofy? Odpowiedzi na te pytania szukać będziemy, analizując przeszłość i teraźniejszość utopijnego myślenia.

MODERACJA: Aleksander Kaczorowski

Inauguracja konferencji - Edwin Bendyk

Wykład "Ewolucja utopii. Między zasadą nadziei a zasadą odpowiedzialności" - Arno Münster

Wykład "Śmierć utopii lub życie z TINA" - Leonidas Donskis

Przerwa kawowa

Wykład "Od awarii do utopii albo dlaczego świat dzisiejszy trzeba popsuć"

- Przemysław Czapliński

Dyskusja

Przerwa obiadowa

Arno Münster - emerytowany profesor filozofii na Uniwersytecie w Amiens. Doktoryzował się na Uniwersytecie w Hanoverze (1982) i Sorbonie (1986), był również dyrektorem programowym na paryskim Collge International de Philosophie. Arno Münster jest autorem wielu książek nt. współczesnej filozofii francuskiej i niemieckiej, zwłaszcza Szkoły frakfurckiej (T. Adorno, W. Benjamin, J. Habermas), Sartre'a, Camus czy Hannah Arendt. Jest autorem biografii Ernsta Blocha pt. "L'utopie concrte d'Ernst Bloch".

Przemysław Czapliński - historyk literatury XX i XXI wieku, eseista, tłumacz, krytyk literacki; współtwórca Zakładu Antropologii Literatury (UAM Poznań), kierownik specjalności krytycznoliterackiej. Autor ponad dziesięciu książek - ostatnio: Polska do wymiany (2009) oraz Resztki nowoczesności (2011). Redaktor tomów zbiorowych - ostatnio: Nowoczesność i sarmatyzm (Poznań 2011), Literatura ustna (2011) oraz Kamp. Antologia przekładów (2013). Jego przedmiotem badań jest literatura (polska) i problemy późnej nowoczesności. 

14:30-17:30 | Sesja popołudniowa: Pokusa nieśmiertelności: od technoutopii do transhumanizmu

Alternatywa jest tuż-tuż, wykuwa się w laboratoriach technologicznej rewolucji zmieniającej rzeczywistość we wszystkich jej wymiarach i aspektach: bio, info, nano. Konwergencja różnych nurtów rozwoju technicznego ma - jak przekonują najzagorzalsi wyznawcy wiary w postęp - doprowadzić do świata, w którym większość problemów dziś doskwierających ludzkości zostanie rozwiązana. Czy rzeczywiście jesteśmy skazani na postęp techniczny? Czy coraz większa zdolność do ingerowania zarówno w geoekosystem, jak i w biologiczną naturę człowieka jest drogą do budowy lepszego społeczeństwa wolnego od głodu, ubóstwa, chorób i wojen? Czy jeszcze jesteśmy w stanie kontrolować postęp techniczny? Czy zdajemy sobie sprawę z nieprzewidywalnych konsekwencji zmiany? I wreszcie: jak rozdystrybuowana mogłaby być ta zmiana - zarówno w samych społeczeństwach, jak i w skali globu? Jaki udział w niej przypadnie krajom peryferyjnym i pół-peryferyjnym?

MODERACJA: Mirosław Filiciak

James Hughes,

Stefan Sorgner

Dominika Kozłowska

Dyskusja: technoutopia na peryferiach

James Hughes - bioetyk i socjolog (doktorat zdobył na University of Chicago), rektor University of Massachusetts w Bostonie. W latach 2002-2007 był dyrektorem wykonawczym World Transhumanist Association (teraz Humanity+), a obecnie pełni funkcję dyrektora Institute for Ethics and Emerging Technologies, który założył wraz z oksfordzkim filozofem Nickiem Bostromem. Autor książki "Obywatel Cyborg: Dlaczego społeczeństwa demokratyczne muszą stawić czoła przeprojektowanemu człowiekowi przyszłości" i współredaktor "Journal of Posthuman Studies"

Stefan Sorgner - wykładowca filozofii na Uniwersytecie Johna Cabota w Rzymie. Jest dyrektorem i współzałożycielem Beyond Humanism Network. Stypendysta Institute for Ethics and Emerging Technologies (IEET), Instytutu Humanistycznego na Ewha Womans Univeristy w Seulu oraz Centrum Etyki Uniwersytetu Fryderyka Schillera w Jenie. Jest autorem ponad 10 książek, m.in. "Menschenwürde nach Nietzsche" (2010). Założyciel "Journal of Posthuman Studies", którego jest również redaktorem naczelnym.

Dominika Kozłowska - redaktor naczelna miesięcznika "Znak", dr nauk humanistycznych w zakresie filozofii, publicystka. Zajmuje się zagadnieniami z pogranicza etyki i antropologii filozoficznej. Specjalizuje się w tematach dotyczących społecznych przemian religijności, wielokulturowości i problemów mniejszości. Publikuje m.in. w "Gazecie Wyborczej" i "Tygodniku Powszechnym".

Dzień 3 (20.08.2016) - sobota | NOT Wrocław

10:00-13:30 | Sesja poranna: Postkapitalizm i inne alternatywy

Kryzys, jaki wybuchł z pełną siłą w 2008 r., nie był - jak się szybko okazało - jedynie międzynarodowym kryzysem finansowym. Rację mieli krytycy kapitalizmu, którzy już wcześniej wskazywali na strukturalne uwarunkowania, które musiały doprowadzić do załamania neoliberalny model rozwoju światowej gospodarki. Alternatywą dla hasła TINA (There Is No Alternative) okazała się katastrofa. Świat pogrąża się w wojnie, głoszą nagłówki gazet i mówi o tym papież Franciszek. Czy doświadczamy ostatecznej agonii kapitalizmu, czy kolejnego jego przepoczwarzenia? Jak może wyglądać świat postkapitalistyczny: czy będzie to powojenny świat Mad Maksa? czy będzie polegał on na nowym, lepszym komunizmie? A może prawdziwą alternatywą będzie świat kobiet, w którym złamane zostanie ostatecznie podstawowe źródło dysproporcji i nierówności wynikające z różnicy płci?

MODERACJA: Edwin Bendyk

Wykład wprowadzający: Franco 'Bifo' Berardi

Świat kobiet: Inna Szewczenko

Przerwa kawowa

Utopie lokalne: Tomasz Rakowski, Mikhail Akulov

Przerwa obiadowa

Franco 'Bifo' Berardi - pisarz, teoretyk mediów i aktywista. Założyciel czasopisma "A/traverso" (1975-1981) i współtwórca pierwszej pirackiej stacji we Włoszech - Radio Alice. Przedstawiciel autonomizmu, w latach 70' był zaangażowany w ruch polityczny "Autonomia". Były współpracownik m.in. takich pism, jak: "Semiotexte" (Nowy Jork), "Chimerees" (Paryż), "Metropoli" (Rzym), "Musica 80" (Mediolan) czy "Archipielago" (Barcelona). W swoich tekstach skupia się na analizie roli mediów i technologii informacyjnej w postindustrialnym kapitalizmie.

Inna Szewczenko - aktywistka, działaczka feministyczna, pisarka. Obecna liderka międzynarodowego ruchu kobiet FEMEN , którego członkinie potępiają patriarchalizm (zwłaszcza dyktaturę), sprzeciwiają się przemocy wobec kobiet oraz krytykują religię i przemysł seksualny. Po ucieczce z Ukrainy Szewczenko zainicjowała transformację ukraińskiego FEMEN-u w międzynarodowy ruch. Francuski magazyn "Madame Figaro" umieścił Szewczenko na swojej liście dwudziestu kobiet-ikon roku 2012.

Tomasz Rakowski - adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, stały współpracownik Instytutu Kultury Polskiej UW. Etnolog, kulturoznawca, prowadzi badania w Polsce i w Mongolii. Lekarz, specjalista medycyny ratunkowej. Zajmuje się metodologią współczesnych badań kulturowych, antropologią sztuki, antropologią oddolnych procesów rozwojowych, antropologicznymi badaniami ubóstwa. Autor książki "Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego" (2009).

Michaił Akulow - dziekan Wydziału Kształcenia Ogólnego na Kazachsko-Brytyjskim Uniwersytecie Technicznym W Ałmatach. Urodził się w Kazachskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej. Doświadczony transformacją ustrojową, opuścił kraj i osiedlił się najpierw w Nowym Jorku, potem w Bostonie. Na Harvardzie uzyskał tytuł doktora za badania koncentrujące się na temacie bojowników o rewolucję podczas rosyjskiej wojny domowej. Po powrocie do Kazachstanu został kierownikiem Wydziału Historycznego na Kazachsko-Brytyjskim Uniwersytecie Technicznym.

14:30-17:30 | Sesja popołudniowa: Solidarność: mit, utopia, niewygodna przeszłość

Ruch Solidarności lat 1980-81 określony został mianem największej innowacji społecznej drugiej połowy XX wieku. Był niezwykłym zrywem - syntezą ruchu społecznego, protestu robotniczego i narodowego powstania. Ta samoograniczająca się rewolucja proponująca wizję Rzeczypospolitej Samorządnej polegała zarówno na konkretnym działaniu, które angażowały szerokie rzesze ludzi, jak i wyrazem utopijnej wiary w możliwość budowy lepszego, sprawiedliwego świata. Wiarę tę skruszył stan wojenny, wiary tej nie odrodziła postsocjalistyczna transformacja zapoczątkowana w 1989 r., odbywająca się zgodnie z dominującym już wtedy na świecie neoliberalnym hasłem TINA. Czy dziś, gdy alternatywa jest pilnie potrzebna, doświadczenie i duch Solidarności mogą inspirować w poszukiwaniu nowych wizji organizacji społeczeństwa i gospodarki?

MODERACJA: Jacek Kołtan

Wykład wprowadzający: Jadwiga Staniszkis

Dyskusja: Jan Sowa, Ewa Majewska, Leszek Jażdżewski, Krzysztof Mazur

Jadwiga Staniszkis - polska socjolog, politolog, publicystka, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się głównie szeroko pojętą socjologią polityki, a także socjologią ekonomiczną i socjologią organizacji. W sferze jej zainteresowań znajdują się problemy transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej w Polsce oraz Europie Środkowej i Wschodniej, teorii realnego socjalizmu i postkomunizmu. W 2004 r. otrzymała nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (tzw. "polski Nobel") w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych.

Jan Sowa - materialistyczno-dialektyczny teoretyk i badacz społeczny. Studiował polonistykę, filozofię i psychologię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz na Université Paris 8 w Saint-Denis. Doktor socjologii, doktor habilitowany kulturoznawstwa. Prowadził badania i wykładał na uniwersytetach w Polsce i za granicą (ostatnio między innymi na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Uniwersytecie So Paulo w Brazylii). Jest związany z Wolnym Uniwersytetem Warszawy. Obecnie z własnego wyboru pozostaje niezależnym badaczem niezatrudnionym na żadnej uczelni.

Ewa Majewska - filozofka feministyczna i aktywistka. Od 2003 roku wykłada na Gender Studies UW, była stypendystką ICI Berlin, IWM w Wiedniu, prowadziła badania w UC Berkeley w USA. Jest autorką "Feminizm jako filozofia społeczna" oraz "Sztuka jako pozór?", współredaktorką tomów "Zniewolony umysł II. Neoliberalizm i jego krytycy" oraz "Futuryzm miast przemysłowych", a także autorką artykułów i esejów, m. in w: e-flux; "Signs", "Przekroju", "Praktyce Teoretycznej". Pisze książkę dotyczącą sfer publicznych i kontrpubliczności.

Leszek Jażdżewski - redaktor naczelny "LIBERTÉ!" - liberalnego kwartalnika idei, portalu i think tanku. Współzałożyciel łódzkiej instytucji społeczno-kulturalnej 6. Dzielnica. Publicysta i komentator, m.in. w "Gazecie Wyborczej", "Rzeczpospolitej", "Polityce", "Wprost", TOK FM, TVP. Absolwent Marshall Memorial Fellowship. Znalazł się w gronie 25 liderów na kolejnych 25 lat wytypowanych przez "Teraz Polska".

Krzysztof Mazur - politolog i filozof, doktor nauk politycznych. Specjalizuje się w filozofii społecznej. Obronił doktorat na temat projektu politycznego ruchu społecznego Solidarność w latach 1980-1981. Prezes Klubu Jagiellońskiego, członek redakcji kwartalnika "Pressje". Członek Narodowej Rady Rozwoju przy prezydencie RP. Od 2012 pracuje w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 2009-2010 współpracował z Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku. 

Podsumowanie konferencji