Artykuły

Warto zachować w Polsce model teatru zespołowego, repertuarowego, bo teatr to wielopokoleniowa rodzina, w której młodsi uczą się od starszych tradycji teatralnej, zasad zachowywania się na scenie, historii danego miejsca i szacunku do własnej pracy - mówi Artur Tyszkiewicz, dyrektor Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie.

Polityka programowa i zarządzanie:

Jak definiuje Pan profil swojego teatru?

- Teatr im. Juliusza Osterwy jest teatrem miejskim, grającym regularnie dla publiczności Lublina, w związku z tym proponującym repertuar dostosowany do szerokiego spektrum zainteresowań teatralnych lubelskich widzów.

Jak scharakteryzowałby Pan program swojego teatru?

- To teatr oparty na dobrej literaturze, wierzący w autora i szukający w ramach tych założeń niebanalnych rozwiązań scenicznych, w celu komunikacji między twórcami a widzami. To teatr oparty na dialogu z publicznością, wychodzący z założenia, że teatr tworzymy przede wszystkim dla widza.

Czy struktura organizacyjna teatru wpływa Pana zdaniem na poziom artystyczny prowadzonej instytucji?

- Oczywiście, właściwa struktura organizacyjna pozwala działowi artystycznemu teatru, do którego należą aktorzy i realizatorzy, na komfortową realizację podstawowego celu funkcjonowania teatru, jakim jest produkcja spektakli.

Czy i jak zmienia się struktura organizacyjna w Pana teatrze (nowe funkcje: dramaturg, edukator, specjalista od grantów etc.? Z czego to wynika? Czyje role stają się dziś ważniejsze (dramaturg, marketingowiec, PRowiec, osoba odpowiedzialna za pozyskiwanie środków), a czyje odchodzą na plan dalszy (garderobiane, technika)?

- W dzisiejszych czasach rola działu PR i promocji staje się bardzo ważna. Pozyskanie widzów dla teatru grającego regularnie do dwudziestu spektakli w miesiącu jest zadaniem niezwykle ważnym i trudnym zarazem. Jednocześnie nie obserwuję potrzeby likwidacji tradycyjnych funkcji w teatrze repertuarowym, takich jak garderobiane czy technika.

O ile etatów zmniejszył się lub zwiększył w Pana teatrze zespół aktorski w ciągu ostatnich pięciu lat?

- W ciągu ostatnich pięciu lat występowały zmiany w liczbie aktorów, nie zmniejszyło to jednak liczby etatów, ponieważ kolegów odchodzących z teatru zastępowali nowi aktorzy. Jestem zwolennikiem stabilności w zespole aktorskim. Jest to gwarancją dobrego funkcjonowania.

Czym się Pan kieruje, układając/planując repertuar? Realizacją swojego założonego programu, rozpoznanymi potrzebami publiczności

- Przede wszystkim kieruję się kryterium wartości literackiej dzieła, następnie rozpoznanymi potrzebami publiczności oraz możliwością postawienia przed zespołem aktorskim ciekawych zadań scenicznych.

Czy udaje się Panu realizować program zaakceptowany w chwili obejmowania dyrekcji?

- Tak, udaje mi się.

Czy organizatora interesuje realizacja przyjętego na początku kadencji programu? Czy egzekwuje jego realizację?

- Tak, każdego roku składam sprawozdanie z bieżącej działalności artystycznej teatru oraz informuję o planach na przyszły rok.

Kim powinien być dyrektor instytucji publicznej? Czy musi być managerem? Dlaczego?

- Należy wyraźnie oddzielić dwie funkcje, dyrektora naczelnego i dyrektora artystycznego teatru. Dyrektor artystyczny nie musi być managerem, natomiast dyrektor naczelny powinien być osobą znającą się na finansach. Teatr jest instytucją publiczną, finansowaną przez podatników, a to nakłada na dyrektorów dużą odpowiedzialność. Nie wszystkie posunięcia da się usprawiedliwić względami artystycznymi.

Czy traktuje Pan teatr jako miejsce działań interdyscyplinarnych - swoisty dom kultury, w którym jest miejsce nie tylko na przedstawienia ale też na warsztaty, koncerty, wystawy, dyskusje, czytania? Czy te działania wynikają z rozpoznanych potrzeb i programu, czy są (przez kogo?) oczekiwane, narzucone? Czy te działania nie przytłaczają podstawowego zadnia teatru, czyli produkowania i prezentowania przedstawień? Czy te działania przekładają się na frekwencję? Jakie inne korzyści przynoszą?

- Oczywiście teatr to instytucja, której podstawowym założeniem jest granie spektakli. Ale teatr to również miejsce spotkania z kulturą, koncertem, wystawą, czytaniem performatywnym. To miejsce przybliżające widzowi teatr jako zjawisko, poprzez działania edukacyjne. Te inicjatywy nie tylko nie przeszkadzają w podstawowych działaniach teatru, ale wspaniale je uzupełniają.

Czy teatr współpracuje z innymi instytucjami, organizacjami? Jakie wynikają z tego korzyści? Jakie problemy?

- Nasz teatr współpracuje regularnie z Teatrem Starym w Lublinie, poszerza to zakres działania naszego teatru i przy dobrej koordynacji współpracy nie mamy żadnych problemów.

Festiwale/konkursy/przeglądy? Dlaczego Pan ich nie organizuje? W jakie inne akcje w mieście angażuje się teatr?

- Nie organizuję w teatrze żadnych festiwali z dwóch powodów. Po pierwsze: mamy w Lublinie Międzynarodowy Festiwal Konfrontacje Teatralne, który zaspokaja potrzeby festiwalowe mieszkańców Lublina. Po drugie: jesteśmy jedynym znanym mi w kraju teatrem tej wielkości, który nie posiada małej sceny. W związku z tym festiwal paraliżowałby pracę repertuarową teatru. Angażujemy się natomiast w akcje: Karta Dużej Rodziny oraz Miejsce Przyjazne Seniorom, organizujemy teatralne czwartki, czyli tańsze bilety dla widzów oraz teatralia - promocyjne ceny biletów dla studentów.

*

Teatr / miasto /organizator

Jaką rolę spełnia teatr w tym mieście?

- Teatr regularnie wystawia spektakle, dając możliwość mieszkańcom Lublina obcowania ze sztuką Melpomeny. Jest miejscem kontaktu widza, ze sztuką teatru, często pierwszym "zarażającym" teatrem na całe życie. Miejscem, w którym publiczność może zetknąć się z literaturą, z którą nigdy nie spotkałaby się w lekturze.

Z jakimi problemami musi się Pan zderzać w środowisku/mieście, w którym działa na co dzień teatr? (Bezrobocie? Brak ośrodków kultury? A może zbyt duża oferta kulturalna, zajętości aktorów?)

- Podstawowym problemem w Lublinie jest niski status finansowy. Otrzymujemy opinię widzów, dla których dosyć niskie ceny naszych biletów i tak są za wysokie. Ogromna kolejka widzów pod kasą teatru w momencie ogłoszenia akcji "Bilet za 250 groszy" świadczy o tym, że ludzie mają potrzebę chodzenia do teatru, potrzebę często nierealizowaną z powodów finansowych.

Czy teatr to Pana zdaniem instytucja lokalna, pracująca dla konkretnego miasta, konkretnej publiczności?

- Absolutnie tak.

Jak dziś zdobywać publiczność, zachęcić widzów do chodzenia do teatru? Jak utrzymać publiczność? Jak dziś budować publiczność? Jakie są Pana sposoby?

- Ogromną siłą są media społecznościowe i wykształcenie w widzach stałej potrzeby uczestniczenia w życiu teatru. Realizujemy to przez konsekwentną politykę repertuarową (widz może mieć pewność wysokiego poziomu artystycznego spektakli). Dużą rolę w tworzeniu więzi z widzami odgrywa prowadzony na Facebooku profil teatru.

Czy organizator formułuje wobec teatru/ Pana jakieś oczekiwania? Jakie?

- Teatr ma zapewniać dobry poziom artystyczny przy satysfakcjonujących wpływach finansowych i dobrej frekwencji na spektaklach.

Czy organizator wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec teatru?

- Tak.

A czego Pan oczekuje od organizatora swojej instytucji?

- W tej chwili podstawowym oczekiwaniem jest budowa małej sceny.

Jakiego typu kontroli podlega teatr?

- Kontroli organu założycielskiego w naszym przypadku Urzędu Marszałkowskiego oraz wszelkiej kontroli państwowej takiej jak ZUS, Urząd Skarbowy, PIP.

Z czego teatr jest "rozliczany" przez organizatora?

- Z finansowego zrównoważenia budżetu (teatr nie może przynosić strat), zaplanowanej liczby premier i frekwencji.

Czy to "rozliczenie" uwzględnia także ocenę działalności artystycznej?

- Nie.

*

Teatr publiczny

Jaką rolę dziś powinien pełnić teatr w życiu społeczno-kulturalnym?

- Teatr jest miejscem kontaktu ze sztuką żywą, opartą na mądrym dialogu z publicznością. W dobie wszechobecnych ogłupiających nas mediów teatr powinien pozostać probierzem dobrego smaku i intelektualnych wartości.

Czy rola teatru publicznego (dotowanego z publicznych pieniędzy) różni się od roli teatrów inaczej zorganizowanych, teatrów prywatnych, prowadzonych przez stowarzyszenia, fundacje?

- Oczywiście, teatr prywatny ma prawo realizować wszelkie zachcianki artystyczne właściciela, ponieważ jest prywatną własnością finansowaną najczęściej z prywatnej kasy. Natomiast teatr publiczny ma pewne zobowiązania wobec właściciela teatru, jakim jest społeczeństwo.

Jakie są wady funkcjonowania publicznej instytucji artystycznej?

- Jako dyrektor artystyczny nie widzę większych wad. Myślę, że w tej sprawie pełniej może się wypowiedzieć dyrektor naczelny.

Jakie są zalety funkcjonowania publicznej instytucji artystycznej?

- Stabilność finansowa, możliwość budowania stałego zespołu oraz realizacji niekomercyjnych spektakli teatralnych. Tylko publiczna instytucja artystyczna może sobie pozwolić na wystawienie Dziadów, czy Kordiana. Nie wspominając o sztukach takich autorów, jak Genet, Ionesco czy Różewicz.

Czy warto zachować w Polsce model teatru zespołowego, repertuarowego?

- Warto, z powodów opisanych wyżej oraz dlatego, że teatr to, jakby to naiwnie nie zabrzmiało, wielopokoleniowa rodzina, w której młodsi uczą się od starszych tradycji teatralnej, zasad zachowywania się na scenie, historii danego miejsca i szacunku do własnej pracy. Przynajmniej tak powinno być w ideale.

Czy istnienie teatrów innego typu zagraża temu modelowi? Czy wpływa na jego zmianę? W jakim aspekcie?

- Nie sądzę, żeby w dużym stopniu zagrażało. Moim zdaniem w Polsce mamy miejsce na różne typy teatru.

Czy obserwuje Pan jakieś tendencje w tym obszarze?

- Rzeczywiście obserwuję tendencje do konstruowania modelu impresaryjnego teatru, który nie wymaga dużych kosztów związanych z dużą liczbą etatów.

Jaka jest Pana zdaniem dziś rola krytyki teatralnej? Jaki/czy w ogóle ma wpływ na funkcjonowanie teatru?

- Podstawowym zadaniem krytyki teatralnej powinno być opisywanie życia teatralnego, a nie chęć kreowania. Krytyka ma wpływ na funkcjonowanie teatru, ale nie w sensie wynikającym z bezpośredniej funkcji krytyki. Otóż w wielu gremiach decydujących o zaproszeniach na festiwale teatralne, tudzież w komisjach tych festiwali, zasiadają krytycy, którzy biorą na siebie odpowiedzialność kreowania pewnych mód teatralnych i w tym sensie mają bezpośredni wpływ na funkcjonowanie teatru.