Artykuły

- Największym problemem, z uwagi na strukturalne bezrobocie i biedę mieszkańców, jest cena biletu do teatru, która choć nie wydaje się wysoka, stanowi w wielu przypadkach barierę dla powszechnej dostępności oferty teatralnej - mówi Małgorzata Kamińska-Sobczyk, dyrektor Państwowego Teatru Lalki "Tęcza" w Słupsku. Tekst z cyklu "Rozmowy z dyrektorami na 250-lecie teatru publicznego w Polsce" na stronie 250teatr.pl.

POLITYKA PROGRAMOWA I ZARZĄDZANIE

Jak definiuje Pani profil swojego teatru?

- Państwowy Teatr Lalki "Tęcza" w Słupsku to teatr lalkowy, stacjonarno-objazdowy, adresowany do dzieci.

Jak scharakteryzowałaby Pani program swojego teatru?

- Repertuar teatru opiera się na klasycznych baśniach ludowych, baśniach magicznych, bajkach zwierzęcych oraz współczesnej dramaturgii, podejmującej aktualne problemy dziecka, takie jak: problem samotności, uzależnienia od narkotyków i środków odurzających, tolerancji wobec inności drugiego człowieka, bezpieczeństwa dziecka w drodze do szkoły, ochrony przyrody i ekologii, przeciwdziałania przemocy w środowisku rówieśniczym itp.

Czy struktura organizacyjna teatru wpływa Pani zdaniem na poziom artystyczny prowadzonej instytucji?

- Z pewnością tak, jednak w naszym przypadku struktura organizacyjna wynika z ograniczonych możliwości finansowych, a więc dotacji przyznawanej na działalność przez organizatora. Niska dotacja determinuje strukturę organizacyjną do minimum niezbędnych stanowisk.

Czy i jak zmienia się struktura organizacyjna w Pani teatrze (nowe funkcje: dramaturg, edukator, specjalista od grantów etc.? Z czego to wynika? Czyje role stają się dziś ważniejsze (dramaturg, marketingowiec, PRowiec, osoba odpowiedzialna za pozyskiwanie środków), a czyje odchodzą na plan dalszy (garderobiane, technika)?

- Struktura organizacyjna zmienia się na niekorzyść. Z braku pieniędzy nie ma możliwości zatrudnienia fachowców od PR, specjalistów od pozyskiwania dodatkowych środków i funduszy pomocowych, czy marketingu. Funkcje te musieli przejąć inni pracownicy, w ramach dodatkowych obowiązków. Podsumowując, teatr od lat zmuszony jest do ciągłego zmniejszania zatrudnienia, rezygnując z dotychczasowych etatów.

O ile etatów zmniejszył się lub zwiększył w Pani teatrze zespół aktorski w ciągu ostatnich pięciu lat? Z czego wynika zmniejszenie?

- Ilość etatów w zespole artystycznym pozostaje na niezmienionym poziomie.

Czym się Pani kieruje, układając/planując repertuar? Realizacją swojego założonego programu, rozpoznanymi potrzebami publiczności

- W planowaniu repertuaru najważniejsze są rozpoznawalne potrzeby publiczności, a także z uwagi na prowadzoną przez teatr działalność objazdową, możliwości prezentacji spektakli w terenie. Ważne jest także zróżnicowanie repertuaru, po to, aby był interesujący dla różnych grup wiekowych odbiorców. Ważnym czynnikiem determinującym repertuar jest czynnik ekonomiczny warunkujący realizację nowych premier.

Czy udaje się Pani realizować program zaakceptowany w chwili obejmowania dyrekcji?

- Tak. Powodem niewielkich zmian są urlopy rodzicielskie młodych aktorek oraz ewentualne zmiany terminów realizacji przez twórców.

Czy organizatora interesuje realizacja przyjętego na początku kadencji programu? Czy egzekwuje jego realizację?

- Z końcem każdego sezonu artystycznego organizator wymaga pisemnego sprawozdania z wykonania zaplanowanego w programie repertuaru.

Kim powinien być dyrektor instytucji publicznej? Czy musi być managerem? Dlaczego?

- Dyrektor instytucji publicznej przede wszystkim powinien znać się na specyfice prowadzonej instytucji i mieć autorytet wśród pracowników.

Czy traktuje Pani teatr jako miejsce działań interdyscyplinarnych - swoisty dom kultury, w którym jest miejsce nie tylko na przedstawienia ale też na warsztaty, koncerty, wystawy, dyskusje, czytania? Czy te działania wynikają z rozpoznanych potrzeb i programu, czy są (przez kogo?) oczekiwane, narzucone? Czy te działania nie przytłaczają podstawowego zadnia teatru, czyli produkowania i prezentowania przedstawień? Czy te działania przekładają się na frekwencję? Jakie inne korzyści przynoszą?

- W moim rozumieniu teatr jest miejscem do twórczego spotkania z publicznością. Ponieważ uważam, że na teatrze dla dzieci, szczególnie na prowincji (w ośrodkach oddalonych od dużych centrów kultury) spoczywa też misja kształtowania widza i wyrabiania potrzeby (nawyku) uczestnictwa w szeroko rozumianej kulturze, dlatego teatr oprócz podstawowej działalności statutowej organizuje też inne formy: warsztaty teatralne, tzw. lekcje teatralne - ukazujące teatr od przysłowiowej "kuchni", wystawy scenografii, przeglądy amatorskich zespołów teatralnych, akcje charytatywne, konkursy plastyczne, słuchowiska radiowe itp. Działania te nie przytłaczają podstawowych działań teatru, za to emocjonalnie wiążą instytucję z widzami i odpowiadają ich potrzebom.

Czy teatr współpracuje z innymi instytucjami, organizacjami? Jakie wynikają z tego korzyści? Jakie problemy?

- PTL "Tęcza" współpracuje między innymi z: Miejską Biblioteką Publiczną i filiami bibliotecznymi w mieście - współtworząc oprawę plastyczną kącików czytania bajek oraz wprowadzając ofertę "teatralnego czytania bajek" przed otwartymi spektaklami; z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami - organizując coroczną zbiórkę karmy dla zwierząt bezdomnych powiatu słupskiego w zamian za bezpłatny udział w spektaklu; z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Rodzinie - organizując bezpłatne próby generalne przed premierą dla dzieci z ubogich rodzin, czy zbiórkę wyprawek szkolnych dla dzieci; z Młodzieżowym Domem Kultury - wystawy scenograficzne; Muzeum Pomorza Środkowego - akcja "Noc Muzeów"; Teatr "Rondo" - Przegląd Monodramów itp. Bardzo ważna jest współpraca z gminnymi i miejskimi ośrodkami kultury przy organizacji tras objazdowych teatru, a także w pracach jury w gminnych przeglądach teatralnych.

Festiwale/konkursy/przeglądy? Dlaczego Pani je nie/organizuje? W jakie inne akcje w mieście angażuje się teatr?

- Od 2003r. Teatr organizuje w cyklu trzyletnim Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek Krajów Unii Europejskiej im. R. Schumana "EUROFEST". Organizacja festiwalu stwarza możliwość wymiany doświadczeń pomiędzy zagranicznymi twórcami, poznania aktualnych trendów, poszerza ofertę kulturalna dla mieszkańców o najlepsze spektakle europejskie (udział publiczności jest bezpłatny). Festiwal to także doskonała okazja nabycia przez pracowników nowych umiejętności organizacyjnych. Teatr zyskuje też mocniejszą pozycję w społeczności lokalnej. Festiwal to także doskonała promocja miasta i regionu na arenie międzynarodowej. Warto dodać, że teatr bierze udział w wielu zagranicznych festiwalach teatralnych. Teatr występował w takich krajach, jak: Litwa, Łotwa, Estonia, Rosja, Białoruś, Ukraina, Mołdawia, Niemcy, Słowenia, Serbia, Czechy, Węgry, Finlandia, Włochy, Pakistan, Rumunia, Indie, Maroko, Tunezja, USA, Chiny, Turcja.

TEATR / MIASTO /ORGANIZATOR

Jaką rolę spełnia teatr w tym mieście?

- Teatr pełni rolę kulturotwórczą, jest jedyną zawodową instytucją artystyczną dla dzieci, miejscem różnorodnych wydarzeń artystycznych dla najmłodszego widza.

Z jakimi problemami musi się Pani zderzać w środowisku/mieście, w którym działa na co dzień teatr? (Bezrobocie? Brak ośrodków kultury? Braku edukacji kulturalnej w mieście/małe zainteresowanie kulturą? Brak innych teatrów niedaleko? Duża oferta kulturalna?)

- Największym problemem, z uwagi na strukturalne bezrobocie i biedę mieszkańców, jest cena biletu do teatru, która choć nie wydaje się wysoka, stanowi w wielu przypadkach barierę dla powszechnej dostępności oferty teatralnej. Problem ten jest coraz bardziej zauważalny. W przypadku spektakli bezpłatnych wejściówki rozchodzą się w ciągu kilku godzin. Zdarza się, że widzowie (rodzice) nie uczestniczą z dziećmi w spektaklach teatralnych i zostawiają je pod opieką pracowników teatru, aby w ten sposób zaoszczędzić pieniądze. Z podobnymi problemami zgłaszają się też nauczyciele przyprowadzający zorganizowane grupy, średnio od kilkorga dzieci, od których nie są w stanie zebrać pieniędzy na zakup biletu. Podsumowując, uważam, że w przypadku teatru dla dzieci tego typu działalność nie powinna być "elitarna", lecz dostępna dla wszystkich bez względu na zasobność portfela. Możliwym rozwiązaniem systemowym byłoby zwiększenie dotacji rocznej o kwotę, która gwarantowałaby bezpłatny udział dzieci w spektaklach. Kwota ta w naszym przypadku wynosiłaby ok. 10% dotacji na działalność. Należy dodać, że PTL "Tęcza" uznaje ogólnopolską kartę tzw. Dużej Rodziny, która uprawnia do korzystania z 50% zniżki na zakup biletów, co jednak nie rozwiązuje problemu.

Czy teatr to Pani zdaniem instytucja lokalna, pracująca dla konkretnego miasta, konkretnej publiczności?

- PTL "Tęcza" prowadzi działalność objazdową na terenie województwa pomorskiego i zachodniopomorskiego, realizując niemal połowę spektakli w sezonie artystycznym poza siedziba teatru.

Jak dziś zdobywać publiczność, zachęcić widzów do chodzenia do teatru? Jak utrzymać publiczność? Jak dziś budować publiczność? Jakie są Pani sposoby?

- Najlepszym sposobem jest stałe budowanie "marki", jaką jest Państwowy Teatr Lalki "Tęcza" w świadomości odbiorców. Utrzymywanie stałych kontaktów z najwierniejszymi, naturalnymi partnerami tj. przedszkolami, szkołami, gminnymi i miejskimi ośrodkami kultury, lokalnymi samorządami. Wymienionym partnerom proponowane są spektakle w pakiecie z bezpłatnymi warsztatami i lekcjami teatralnymi, a także możliwymi konsultacjami w zakresie teatru lalkowego adresowanymi do animatorów amatorskiego ruchu teatralnego.

Czy organizator formułuje wobec teatru/Pani jakieś oczekiwania? Jakie?

- Prezentacji spektakli i innych form: np. organizacji warsztatów plastycznych podczas miejskich imprez okolicznościowych. Udział w takich zdarzeniach dla mieszkańców jest bezpłatny.

Czy organizator wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec teatru?

- Organizator nie zawsze wywiązuje się ze swoich zobowiązań wobec teatru, szczególnie dotyczy to tzw. zabezpieczenia wkładu własnego do projektów zewnętrznych, a także do przeprowadzania niezbędnych remontów czy inwestycji. Tłumaczeniem organizatora w tych przypadkach jest brak możliwości finansowych. Dotacja przyznana przez organizatora wystarcza jedynie na pokrycie wydatków płacowych, bez ZUS.

A czego Pani oczekuje od organizatora swojej instytucji?

- Wywiązania się z ustawowego obowiązku zapewnienia niezbędnych środków na funkcjonowanie instytucji.

Jakiego typu kontroli podlega teatr?

- Teatr podlega każdej kontroli uprawnionych do tego służb, np.: ZUS, US, Archiwum Państwowe, Państwowa Straż Pożarna, Państwowa Inspekcja Pracy oraz kontrole merytoryczne i finansowe prowadzone przez organ prowadzący.

Z czego teatr jest "rozliczany" przez organizatora?

- Z kontraktu programowo - finansowego zawartego z Dyrektorem instytucji oraz z dotacji celowych.

Czy to "rozliczenie" uwzględnia także ocenę działalności artystycznej?

- Tak.

TEATR PUBLICZNY

Jaką rolę dziś powinien pełnić teatr w życiu społeczno-kulturalnym?

- W naszym przypadku teatr pełni rolę szeroko pojętej edukacji teatralnej, wyrabiania nawyku chodzenia do teatru i uczestnictwa w kulturze, kształtowania wrażliwości i gustów najmłodszej publiczności. Teatr spełnia też rolę wychowawczą.

Czy rola teatru publicznego (dotowanego z publicznych pieniędzy) różni się od roli teatrów inaczej zorganizowanych, teatrów prywatnych, prowadzonych przez stowarzyszenia, fundacje?

- W przypadku teatrów publicznych kryterium doboru repertuaru nie opiera się na komercyjności i finansowej opłacalności przedsięwzięcia.

Jakie są wady funkcjonowania publicznej instytucji artystycznej?

- Oszczędzanie na kulturze, które powoduje, że teatr otrzymuje zaniżoną dotację na działalność, a ta nie odpowiada realnym potrzebom, a jedynie możliwościom budżetu organizatora.

Jakie są zalety funkcjonowania publicznej instytucji artystycznej?

- Podstawową zaletą powinny być: stabilność i pewność uzyskiwanych dotacji, wynikająca z ustawowego obowiązku organizatora. Zaletą jest także możliwość realizowania ambitnego repertuaru, który nie jest nastawiony na zysk finansowy.

Czy warto zachować w Polsce model teatru zespołowego, repertuarowego?

- Teatr zespołowy i repertuarowy jest sprawdzoną wartością w historii 250- letniego życia teatru publicznego w Polsce i wart jest wszelkich działań, także w obrębie polityki kulturalnej państwa, dla zachowania tych wartości.

Czy istnienie teatrów innego typu zagraża temu modelowi? Czy wpływa na jego zmianę? W jakim aspekcie?

- Istnienie innych modeli nie zagraża teatrowi publicznemu, pod warunkiem, że lokalne samorządy - czyli organizatorzy - nie będą szukać oszczędności w kulturze poprzez likwidację instytucji bądź poprzez realizację innych pomysłów restrukturyzacyjnych.

Czy obserwuje Pani jakieś tendencje w tym obszarze?

- Kłopoty budżetowe jednostek samorządowych w pierwszej kolejności odbijają się na kondycji kultury, która jest bezbronna na takie działania oszczędnościowe.