Artykuły

Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zaprasza na szósty wykład Ewy Partygi i Agnieszki Wanickiej z cyklu "Wiek XIX. Przedstawienia", zatytułowany "Małka Szwarcenkopf, czyli Żydzi", który odbędzie się 13 stycznia o godz. 18 w siedzibie Instytutu Teatralnego (ul. Jazdów 1).

"Małka Szwarcenkopf" Gabrieli Zapolskiej miała przyciągnąć do teatrów ogródkowych żydowską publiczność - okazała się magnesem, który w 1897 roku zwabił do Eldorado tłumy różnych widzów. Publiczność żydowska odnajdywała w tej sztuce tematy gorąco dyskutowane w postępowych środowiskach, mogła skonfrontować propozycję Zapolskiej i Lucjana Dobrzańskiego z repertuarem rozwijającego się dynamicznie teatru jidisz.

Co jednak zadecydowało o powodzeniu tego przedstawienia w innych kręgach? Czy sztuka Zapolskiej pokazała potencjał teatru jako miejsca integracji? Czy raczej pociągała i frapowała malowniczością i egzotyką postaci oraz tła, które chwalili nawet niechętni autorce krytycy? Co wyróżnia Małkę na tle całej galerii żydowskich bohaterów, których nie brakowało w XIX-wiecznym dramacie?

***

Ewa Partyga pracuje w Zakładzie Historii i Teorii Teatru Instytutu Sztuki PAN, zajmuje się dramatem i teatrem XIX i XX wieku w perspektywie komparatystycznej i antropologicznej. Wspólnie z Lechem Sokołem redaguje serię wydawniczą Studia Komparatystyczne Instytutu Sztuki PAN. Opublikowała książkę "Chór dramatyczny w poszukiwaniu tożsamości teatralnej" (Kraków 2004).

Współredagowała tomy zbiorowe: "Ibsen czytany, Ibsen oglądany" (Warszawa 2008), "Życie Księgi. Biblia a dramat i teatr współczesny" (Warszawa 2010), "Niebezpieczne związki. Dramat - teatr - kultura popularna" (Warszawa 2010), "Perspektywa (post)kolonialna w kulturze" (Warszawa 2012), "Nihilizm i nowoczesność" (2012).

--

Agnieszka Wanicka, asystent w Katedrze Teatru i Dramatu Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zajmuje się historią teatru polskiego (autorka książki "Dramat i komedia Teatrów Warszawskich 1868-1880", Kraków 2011; współautorka wydania Polskiego piśmiennictwa teatralnego XIX wieku, t.1, W stronę praktyki - podręczniki sztuki aktorskiej, Kraków 2007). Interesuje się historią sztuki aktorskiej, fotografią teatralną oraz sztuką filmową. Uczestniczy w projekcie "Teatry we Lwowie 1789-1945", gdzie opiekuje się zbiorami ikonograficznymi. Obecnie pracuje nad monografią o Alojzym Żółkowskim i Warszawie jego czasów.

***

XIX WIEK. PRZEDSTAWIENIA.

Spróbujmy opowiedzieć historię XIX-wiecznych przeobrażeń indywidualnej i zbiorowej tożsamości przez pryzmat siedmiu teatralnych przedstawień, które były magnesem przyciągającym i elektryzującym publiczność. Długi wiek XIX to nie tylko czasy niewoli i sprawy narodowej, ale także stulecie galopujących przemian cywilizacyjnych oraz przyspieszonego dojrzewania nowoczesnych społeczeństw. W przeobrażającym się świecie tożsamość okazała się czymś znacznie bardziej płynnym i niejednorodnym niż w epokach poprzednich. Zwiększył się wachlarz ról stanowiących ramy indywidualnych tożsamości, wzrosły możliwości ich kreowania na przecięciu tego, co publiczne i tego, co prywatne. Chciałybyśmy sprawdzić, czy XIX-wieczny teatr, jako najważniejsze medium zbiorowej komunikacji, stał się miejscem wypróbowywania i zderzania rozmaitych scenariuszy tożsamościowych. Czy kreował i podsycał, czy raczej hamował tendencje emancypacyjne? Jak zmieniały się praktyki teatralne oraz rola widza w teatrze pod wpływem rozwoju innych mediów oraz rodzącej się kultury masowej? Odpowiedzi szukać będziemy w tekstach i przedstawieniach, które nie weszły do narodowego kanonu, ale w swoim czasie przesądzały o rosnącej popularności teatru. W naszej opowieści o XIX-wiecznym teatrze dominować będą formy komediowe, bo śmiech okazał się najskuteczniejszą strategią porozumienia między sceną a widownią, osiem odsłon działalności teatru publicznego, pokazujących jego rozmaite uwikłania w życie społeczne, polityczne i ekonomiczne.

Wykładom towarzyszą projekcje filmów found footage autorstwa Ewy Hevelke, Michała Januszańca i Agnieszki Wanickiej oraz strona www.teatrpubliczny.pl. Wykłady odbywają się w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie przy ulicy Jazdów 1. Wstęp na wykłady jest wolny.

OSTATNI WYKŁAD CYKLU XIX WIEK. PRZEDSTAWIENIA:

3 lutego 2015, g. 18:00

BYŁO TO NAD BAŁTYKIEM, czyli Elity

***

TEATR PUBLICZNY. PRZEDSTAWIENIA

Historia polskiego teatru publicznego.

Historia przedstawień.

Historia przedstawiania spraw publicznych.

Punktem wyjścia w każdej odsłonie tej historii będzie przedstawienie teatralne jako przestrzeń spotkania twórców, polityków i obywateli, a zarazem punkt odniesienia dla publicznych debat i zjawisk spoza teatru. Historia polskiego teatru publicznego może być opowiedziana jako historia przedstawiania spraw. W tej historii scena teatralna jest miejscem, gdzie ogniskują się społeczne napięcia, gdzie przecinają się drogi kultury i kontrkultury, skąd roztacza się widok na rozległy świat wokół teatru. W tej historii przedstawienie jest wypowiedzią publiczną, której podmioty, źródła, języki i konteksty są równie ważne, jak jej sprawczość i wspólnotowość, echa i pogłosy. Historia polskiego teatru publicznego to przecież także polityczna i społeczna historia Polski.

W ramach multimedialnego projektu historii polskiego teatru publicznego odbyły się już wykłady Joanny Krakowskiej o teatrze w PRL-u, Krystyny Duniec o dwudziestoleciu międzywojennym i Piotra Morawskiego o oświeceniu.

***

17 lutego 2015 odbędzie się pierwszy wykład Joanny Krakowskiej o teatrze po 1989 roku - piąta i ostatnia odsłona multimedialnej historii polskiego teatru. DEMOKRACJE. PRZEDSTAWIENIA to historia teatru po roku 1989. Spotkają się tu wątki podejmowane w poprzednich cyklach, aby na koniec postawić kluczowe pytanie o misję teatru publicznego i jego odpowiedzialność za kształt demokracji.

***

Na zdjęciu: Balicer Szymon Jan Jaśkiewicz jako Icek Leibl w sztuce "Żyd w beczce" Aleksandra Ładnowskiego, 1875 r.