Artykuły

Dzięki dużej liczbie użytkowników, e-teatr jest jedną z najważniejszych przestrzeni promowania teatru w całej jego różnorodności - pisze Piotr Olkusz.

Od początku był to równocześnie dziennik o teatrze i teatralne archiwum. I może właśnie jedną z największych zalet witryny e-teatr.pl jest przełamanie sposobu myślenia o teatrze w kategoriach "teatr dziś" oraz "teatr od do". Oczywiście są na "e-teatrze" (jakże przyzwyczailiśmy się do tego deklinowanego rzeczownika) daty i - paradoksalnie - to one najbardziej pomagają w organizowaniu działu "Aktualności", ale przecież ta witryna nie jest sztywnym kalendarium i chyba nikt jej tak nie czyta. Trudno to zbadać, ale warto się zastanowić: jak bardzo e-teatr.pl pomógł nam w pisaniu naszych historii teatru, w których regułą organizującą nie jest już kronikarska chronologia, ale osoby, miejsca, sztuki czy role?

Od początku, czyli od 2004 roku, był to dziennik, bo e-teatr śledził życie teatralne dzień po dniu, niejako przejmując i rozbudowując zadania realizowane przez miesięcznik "Ruch Teatralny", wydawany w Gdańsku w latach 1994-2005. Ale witryna była także teatralnym archiwum, bo pozwoliła na udostępnienie baz danych (m.in. osób i realizacji scenicznych) tworzonych przez Pracownię Dokumentacji Teatru w wersji elektronicznej już od roku 1991. Stał się zatem e-teatr przestrzenią spotkania dokumentów teraźniejszości z dokumentami historycznymi zanim jeszcze Internet zaczęła rozpalać gorączka cyfryzacji i przyczynił się do relatywnie szybkiego (przynajmniej na tle refleksji o innych sztukach) rozwoju nowego sposobu mówienia o teatrze: samo podanie informacji, bez autorskiej kontekstualizacji czy interpretacji straciło rację bytu. Witryna dość wcześnie pokazała, że żyjemy w wielkiej bibliotece, znanej z kulturoznawczych teorii, która wciąż się rozrasta, ale którą czytamy w naszym porządku, choć oczywiście korzystamy z różnych indeksów.

Indeksacja i rozwijanie witryny realizowane są w Gdańsku (redakcja wortalu) oraz w Warszawie (dokumentacja historyczna). Dział "Aktualności" tworzony jest na podstawie przeglądu prasy, z wykorzystaniem materiałów własnych oraz tekstów i informacji nadsyłanych (około 50 różnych materiałów dziennie). I choć pierwszym sposobem jego organizacji jest kryterium kalendarzowe, to natychmiast nowe treści są także indeksowane według podobnych kryteriów, co historyczne dokumenty z "Archiwum wirtualnego" (osoby, wydarzenia, tytuły itp.). Tworzy to sieć powiązań, którą czyta się na różne sposoby, tym bardziej, że Pracownia Dokumentacji prowadzi ciągłą cyfryzację zbiorów historycznych (głównie własnych, ale udostępniono także np. afisze teatralne ze zbiorów Instytutu Sztuki PAN). Witryna umożliwia zatem dostęp do około 30 tysięcy afiszy i plakatów teatralnych (od początku XX wieku do pierwszych lat obecnego stulecia) oraz 40 tysięcy fotografii powiązanych ze spektaklami. Ten zbiór wciąż się rozrasta i udostępniane są dokumenty związane z kolejnymi przedstawieniami (około 200 spektakli miesięcznie). Co ciekawe, kierunek cyfryzacji jest obecnie w dużej mierze wyznaczany przez użytkowników wortalu, bo to oni - używając opcji "zamów materiały" - wpływają na określony rozwój archiwum wirtualnego. A zatem po udostępnieniu cyfrowej wersji dokumentacji stu powojennych spektakli, które Pracownia Dokumentacji Teatru uznała za najważniejsze, i po przeniesieniu do wirtualnego archiwum dokumentów związanych z najważniejszymi polskimi reżyserami, wzbogacanie wirtualnego archiwum następuje już głównie pod wpływem potrzeb środowiska zainteresowanego teatrem. A jest to środowisko niemałe, bo dziennie wortal notuje około 50 tysięcy odsłon.

Dzięki dużej liczbie użytkowników, e-teatr jest jedną z najważniejszych przestrzeni promowania teatru w całej jego różnorodności - patronaty wortalu nie ograniczają się do imprez wysokobudżetowych, które miałyby finansowy i organizacyjny potencjał przedostania się do głównych mediów, dział "Ogłoszenia" nie rządzi się prawami rynkowymi i często o projektach informują tu nawet bardzo małe zespoły, a dział "Postać dnia" nie skupia się koniecznie na najbardziej widocznych twórcach teatru. Niemniej ten szeroki potok informacji nie płynie przypadkowo, bo gdańska redakcja e-teatru stara się nadawać hierarchię prezentowanym informacjom (miejsce na portalu, leady, czas eksponowania). Powstaje w ten sposób szczególny rodzaj teatralnego dziennika, który porządkuje treści, ale i interpretuje je również dzięki własnej publicystyce. Z jednej strony są to recenzje Nowej Siły Krytycznej - inicjatywy promującej rozwój teatralnego dziennikarstwa wśród studentów - udostępniane za pośrednictwem wortalu, z drugiej są to felietony teatralne pisane głównie przez publicystów związanych na co dzień z innymi mediami. Szczególnym rodzajem własnej publicystyki jest powiązany z e-teatrem portal e-teatr.tv, istniejący od roku 2008, prezentujący autorskie materiały wideo poświęcone bieżącemu życiu teatralnemu. Istnieje również forum internautów, choć ostatnio najżywsze dyskusje o publikacjach udostępnianych przez e-teatr, coraz częściej przenoszą się na serwisy społecznościowe.

E-teatr jest dziś na pewno jedną z największych na świecie narodowych witryn poświęconych teatrowi, ale jego wyjątkowość leży jeszcze gdzie indziej - jest nią szczególny rodzaj oddziaływania na polski teatr i jego potrzeby: to nie witryna dla określonej grupy zawodowej czy grupy odbiorców o określonych gustach. Jego rozwój zbiegł się z kryzysem działów kulturalnych w prasie codziennej i mediach elektronicznych i złagodził jego skutki: bo zamiast dystrybuować i tworzyć treści dobierane zgodnie z zasadą wspólnego mianownika, wortal ułatwił docieranie do informacji często niszowych i nieoczywistych - czy to recenzji z tych pism, których niektórzy użytkownicy nigdy by bez e-teatru nie przeczytali, czy do dokumentacji archiwalnej, powstającej na długo przed rozwojem mediów cyfrowych.