Zemsta raz jeszcze
Na pomniku nagrobnym Aleksandra Fredry rodzina wypisała tytuły sztuk wielkiego komediopisarza. Nie znalazły się w tym pamiątkowym spisie takie utwory, jak "Pan Jowialski" i "Wielki człowiek do małych interesów". Nie znalazła się tam również najbardziej znana komedia, należąca do kanonu lektur szkolnych od lat - "Zemsta"...
Komedia ta od razu po napisaniu została wystawiona na scenie. Dopiero kilka lat po roku 1834, w którym to odbyła się prapremiera w lwowskim teatrze, wydano ją drukiem. W przedstawieniu tym Cześnika Raptusiewicza grał Jan Nepomucen Nowakowski, Rejenta Milczka Witalis Smochowski. Ci dwaj aktorzy wyznaczyli na wiele lat kanon gry tych dwu kontrastowych, sarmackich postaci. Dość przypomnieć, że w różnych spektaklach i w wielu teatrach można było ich widzieć aż do roku 1864. Podobnie było z następcami tego pierwszego duetu - absolutnym rekordzistą w kreowaniu roli Cześnika jest Wincenty Rapacki (ojciec). Wcielał się w tę postać przez lat 50! Józef Rychter przez lat 39, Mieczysław Frenkiel przez 20...
Pewnym przełomem okazała się rola Bolesława Leszczyńskiego w 1901 roku - jego Cześnik awansował majątkowo z prostego szlachetczyny na majętnego magnata; dla kontrastu dodajmy, że spektakle z lat 50. miały odzierać blichtr, brutalnie ukazując klasowość sztuki...
Za drugiej niepodległości mamy prawdziwy festiwal aktorów, stylów gry, pomysłów scenograficznych i reżyserskich także w stosunku do Fedry. Choćby Teatr Polski od 1919, kiedy to gra Aleksander Zelwerowicz; jedna z najsłynniejszych realizacji "Zemsty" w Rozmaitościach w 1923 z prześlicznym, przystojnym Juliuszem Osterwą jako Wacławem; wreszcie dane na jubileusz 100-lecia wystawienia "Zemsty" przedstawienie w Teatrze Narodowym 19 października 1933 roku z Jerzym Leszczyńskim - Cześnikiem i Józefem Węgrzynem - Rejentem.
Warto podać, że w czas wojny zrealizowano poważny, wieloosobowy spektakl w obozie w Murnau. Po wojnie pierwszym i nadal ważnym przedstawieniem "Zemsty" było to w krakowskim Teatrze Słowackiego (premiera 22 marca 1945). Jakże mogło być inaczej, jeśli grali wszyscy wielcy z sędziwym Ludwikiem Solskim.
Jan Świderski, który wyreżyserował komedię w Teatrze TV w 1972, był już jednym z największych żyjących aktorów polskich. Miał też wielkie doświadczenie na fredrowskim polu - młody i przystojny grał m.in. Wacława w "Zemście" łódzkiej w kwietniu 45. Bezpośrednio przed realizacją telewizyjną była "Zemsta" Holoubka, z nim i właśnie Świderskim w słynnym duecie. Mamy więc niezaprzeczalną okazję przypomnieć sobie tamte aktorskie czasy; w telewizji Cześnikiem był Jan Świderski, Rejentem Czesław Wołłejko, Papkinem Wojciech Pokora, Podstoliną Emilia Krakowska, Wacławem Krzysztof Klaczyński, Klarą Joanna Jędryka, a Dyndalskim Aleksander Dzwonkowski.
TVP PROGRAM II GODZ. 22:30
