Artykuły

Najnowsza baletowa premiera Opery Wrocławskiej przenosi nas w świat dwóch genialnych dzieł, które kształtowały historię baletu w dwudziestym wieku. "Ognisty Ptak" Rosjanina Igora Strawińskiego i "Cudowny Mandaryn" Węgra Béli Bartóka to tytuły, bez których nie sposób wyobrazić sobie muzyki ostatnich stu lat.

Zestawienie w jednej premierze obu utworów jest głęboko uzasadnione: kompozytorzy byli niemal rówieśnikami (Bartók rocznik 1881, Strawiński 1882), obaj wpłynęli zasadniczo na obraz światowej muzyki pierwszej połowy XX w., stając się koryfeuszami awangardy. Zarówno Strawiński, jak również Bartók często inspirowali się rodzimym folklorem, z powodzeniem łącząc go z nowatorskim stylem swoich dzieł.

"Ognisty Ptak" (premiera: Paryż, 1910) to barwna, pełna rozmachu baśń, osadzona głęboko w ludowej tradycji rosyjskiej. Wykorzystuje wątki kilku rosyjskich baśni, a muzyka Igora Strawińskiego wykazuje tu jeszcze pewne wpływy neoromantyzmu, w orkiestracji słychać echa Rimskiego-Korsakowa, mistrza młodego twórcy. Balet Strawińskiego porywa energią i świeżością pomysłów. Ognisty Ptak to postać baśniowa, jego pióra posiadają magiczną moc, która pozwoli carewiczowi Iwanowi uwolnić piękną Carównę z rąk złego czarownika, Nieśmiertelnego Kościeja. Charakteryzujący postać czarownika "taniec piekielny" jest jednym z najefektowniejszych muzycznie fragmentów dzieła.

Béla Bartók komponował "Cudownego Mandaryna" w latach 1918-1919, prapremiera baletu miała miejsce w Kolonii w 1926 r. Pełne brutalności libretto baletu sprawiło, że utwór po premierze został zdjęty z afisza. Treść baletu zdecydowanie odbiega od klasycznych wzorców, co przed stu laty szokowało publiczność. Akcja rozgrywa się w realiach wielkomiejskiego półświatka, w zaułkach nieokreślonego miasta, gdzie szajka bandytów wabi mężczyzn z pomocą Dziewczyny. W tytułowym Mandarynie rodzi się gwałtowna namiętność. Drastyczna historia opowiedziana jest poprzez dramatyczną, pełną jaskrawych barw, nowatorską muzykę Bartóka, co czyni z utworu arcydzieło ekspresjonizmu.