Artykuły

Zdanie Jo Stormgrena: "życie jest zapisane na tysiącach luź­nych kartek", brzmi prawdzi­wie a zarazem kokieteryjnie. W jego spektaklu "Czter­dzieści" te kartki tworzą spójną narrację o losie kobiety z kraju leżącego w Europie targanej na przestrzeni ostatnich 40 lat mniej lub bardziej rewolucyj­nymi zmianami. Kobieta jest Polką, mieszka na wsi, ale można sobie wyobrazić, że mo­głaby być na przykład Czeszką albo...

Historia Urszuli (fantastyczna Urszula Bernat-Jałocha) zaczyna się w 1973 roku i kończy 40 lat później. Jest postrzępiona, pełna luk, zwyczajna, jak zwyczajne jest życie dziewczynki, która wy­obraża sobie życie inne niż to, które wiedzie. Życie Urszuli jest pełne niedomówień, skrywa­nych historii rodzinnych. Wyo­brażenia o innym, lepszym, świecie, chęć rozwikłania do­mowych zagadek, popychają młodą dziewczynę do wyjazdu z kraju, wyjazdu do mitycznej Francji, mekki polskich roman­tyków (urocza scena romantycz­nego poety-kochanka). Mity dziewiętnastowieczne mieszają się z dwudziestowiecznymi. Urszula poznaje smak życia na emigracji, która wcale nie jest tak urocza, kolorowa... Codzien­ność potrafi być brutalna. Jest obca. W swojej wsi była trochę inna, bo miała kruczoczarne włosy i karnację nieco ciemniej­szą niż słowiańska biel. Wśród obcych jest inna, bo mówi z akcentem, bo nie jest tak otwarta. Spotyka chłopaka, który jest po­dobny do niej... Szybko okazuje się, że on mówi po polsku. Też jest obcy. Wracają do wsi Urszuli. Ale wieś jest już zupełnie inna..., chociaż duchy przeszłości odzy­wają się. Rodzi się im córka, która - podobnie jak matka - jest inna. Historia lubi się powtarzać. Cały czas tańczy, ale jest to zupełnie nowy taniec. Otoczenie go nie rozumie. Po latach zrozumie go grupa lesbijek grająca na barokowych instrumentach, z którą dziewczyna zniknie... A Urszula? Żyje dalej... Ma dopiero 40 lat.

Z tą przejmującą opowieścią wielu Polaków może się utożsa­mić, może odnaleźć w niej od­pryski własnego życia... Jo Stromgren przywołuje kon­kretne daty, które nie należą jed­nak do wielkiej historii, tylko tej domowej jego bohaterki. Opo­wiada o codziennym życiu, w które wplatają się narodowe mity i stereotypy, powaga miesza się ze śmiechem, sprawy serio czasami wyglądają groteskowo. Choreograf i dramaturg zarazem ma dystans do tej historii, patrzy na bohaterów z zewnątrz. Łączy luźne kartki historii w spójną ca­łość, próbuje też znaleźć miejsca wspólne między losem jednostki a historią zbiorowości, jaką jest historia Polskiego Teatru Tańca, zespołu wędrownego, innego od rzeczywistości, w której przez lata funkcjonował...

Stromgren tworzy teatr nie tylko z kartek historii: tworzy go, łącząc różne gatunki i konwen­cje teatralne, odmienne techniki tańca i style muzyczne. Każdy rekwizyt, każdy motyw dźwiękowy ma swój sens: krzyk ptaka towarzyszyć będzie w przeło­mowych momentach życia Urszuli do końca spektaklu, biała laska niewidomej kobiety może być flagą, ale może zastąpić ka­rabin i na odwrót - karabin może stać się jej laską. W tym bardzo gęstym od znaczeń spektaklu nic nie jest przypadkowe. Rządzi nim żelazna logika. Trudno go odczytać za pierwszym razem, bo jest jak "księga życia" (fanta­styczna scena, kiedy Urszula wkleja karki podawane przez męża). Ci, którzy znają wszystkie spektakle Polskiego Teatru Tańca dostrzegą w nim również echa niektórych z nich, np.: "Epi­tafium dla Don Juana" (walizki, wędrówka), "Odwiecznych pieśni" (duet Adama i Ewy), "Tanga z Lady M." (fantastyczna scena tanga w wykonaniu Ag­nieszki Fertały i Andrzeja Adamczaka)... Jo Stromgren świetnie obsadził tancerzy Pol­skiego Teatru Tańca, którzy mu­szą być aktorami. Bo w jego spektaklu wszelkie podziały zni­kają.

Zamiast pompatycznej laurki na swój jubileusz Polski Teatr Tańca dał publiczności mądrą opowieść o życiu, która raz jest przerażająca i ponura, innym ra­zem wesoła i dowcipna. Wielo­piętrowa.