Artykuły

"Kotulk", "Knyps" "Damfmaszyna", "Elefant Trompeta" - to przetłumaczone na kaszubski i śląski tytuły wierszy polskiego poety, które zna każde polskie dziecko. Książki wydaje gdańskie wydawnictwo Oskar.

"Stoji na stacji lokomotiwa/ Cażke, stolëmne i mok z ni spłiwe" - tak po kaszubsku zaczyna się "Lokomotywa" Juliana Tuwima. A po śląsku: "Już damfmaszyna stoi na glajzach/ Srogo jak pieron, tusto jak szpajza"

Wiersze Juliana Tuwima po raz pierwszy ukazują się w przekładzie na kaszubski i śląski. Książki wydaje gdańskie wydawnictwo Oskar.

Najpierw Mickiewicz, potem Tuwim

- Wcześniej wydaliśmy "Pana Tadeusza" w kaszubskim przekładzie - mówi Tomasz Żmuda-Trzebiatowski z wydawnictwa Oskar. - Wydanie bibliofilskie, w dużym formacie, cieszyło się sporym powodzeniem, cały nakład został wyczerpany. Przygotowaliśmy też wydanie popularne, które wciąż jest w sprzedaży. Teraz przyszła kolej na wiersze Juliana Tuwima, nie ukrywam, że impulsem był trwający właśnie Rok Tuwima. Najpierw myśleliśmy tylko o przekładzie na kaszubski, potem pojawił się pomysł, żeby równocześnie przygotować tłumaczenie śląskie.

Tłumaczenie na kaszubski przygotował Tomasz Fopke - poeta, kompozytor i animator kultury, przekład śląski - Marek Szołtysek, pisarz, dziennikarz i historyk.

Zapytaliśmy tłumaczy, jakie wiersze Tuwima sprawiły im najwięcej kłopotów.

Zosia, która łonaczy

- Tuwima nie da się przetłumaczyć dosłownie - mówi Marek Szołtysek, autor śląskiego przekładu. - Polski kotek mleko "miał", co w wierszu rymuje się z "miau", śląski - mleko "mioł". Tej gry słów nie dało się oddać, dlatego początek tego wiersza musiałem zupełnie przebudować. Nie chodziło jednak o to, żeby znaleźć jak najwierniejsze tłumaczenie, śląscy czytelnicy znają przecież wiersze Tuwima po polsku. Zależało mi na tym, żeby oddać jego dowcip.

Autor przekładu przyznaje, że sporo trudności przysporzyła mu również "Zosia Samosia": Długo szukałem słowa, które by się rymowało z którąś ze śląskich wersji imienia "Zofia". W końcu wpadłem na pomysł, żeby było to "łonaczyć": słowo wytrych, które nie ma odpowiednika w języku polskim. Może oznaczać wiele rzeczy, dowolną czynność. Dla przykładu, gdy ktoś idzie do mechanika i nie wie, jak mu wytłumaczyć, co trzeba zrobić, mówi: "tak to trzeba nałonaczyć". Dlatego tytuł wiersza brzmi "Zosiaczka Łonaczka".

Po śląsku "Słoń Trąbalski" to "Elefant Trompeta" a Grześ, który idzie przez wieś, nazywa się Gregor i "ciśnie do Piekor".

- Ale najbardziej zadowolony jestem z tłumaczenia wiersza o pstryczku - elektryczku - opowiada Szołtysek. - Udało mi się w nim nagromadzić sporo śląskiego słownictwa technicznego. Ten przekład moim zdaniem świetnie oddaje jędrność "ślonskiej godki".

Knyps i brële

Tomasz Fopke przyznaje, że najwięcej trudności sprawiło mu "Ptasie radio":

- Wiele godzin spędziłem nad słownikami, sprawdzając nazwy ptaków. Wiele się przy tym nauczyłem, nie wiedziałem np., że polski kos to po kaszubsku - méska. Sporo pracy wymagał również przekład "Lokomotywy", w którym jest dużo wyrazów dźwiękonaśladowczych. Najwięcej radości sprawiło mi tłumaczenie "Murzynka Bambo". Moim zdaniem po kaszubsku brzmi jeszcze dowcipniej niż w wersji oryginalnej - mówi tłumacz.

W kaszubskim przekładzie wiersz Tuwima "Pstryk" to "Knyps" i zaczyna się od słów: "W scanie taczi knypsk sztoporczi", a pan Hilary kwęka: "Gdze sa podza moje brële?".

- Wiele słów kaszubskich ma zupełnie inne brzmienie od polskich, np. okulary kojarzą się z czymś okrągłym, a kaszubskie brële brzmią twardo, przywodzą na coś kanciastego, twardego - tłumaczy Tomasz Fopke.

Książki z przetłumaczonymi na kaszubski i śląski wierszami Tuwima będą miały swoją premierę na początku grudnia. Ilustracje do obu wykonał Jarosław Wróbel. Płytę z przekładem na kaszubski utworów dla dzieci Tuwima przygotowało również Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku, we współpracy z Instytutem Książki. Promocja odbędzie się 6 grudnia w Żukowie.