Artykuły

"Baczyński" z Mateuszem Kościukiewiczem w roli Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, poety, żołnierza AK, przedstawiciela pokolenia Kolumbów, trafi w piątek do kin. Reżyserem jest Kordian Piwowarski, a specjalną piosenkę do filmu nagrali Czesław Mozil i Mela Koteluk.

W obsadzie, oprócz Kościukiewicza, są m.in.: Katarzyna Zawadzka (jako żona Baczyńskiego, Basia), Ewa Telega (matka Krzysztofa), Artur Bachański (Kazimierz Wyka) i Jan Dowjat (Tadeusz Gajcy).

Film opowiada o końcowym okresie życia poety, m.in.: jego ostatnich przed wojną wakacjach, o śmierci jego ojca - pisarza, krytyka i żołnierza Stanisława Baczyńskiego (zm. 27 lipca 1939 r.), o relacjach Krzysztofa z matką, o tym, w jakich okolicznościach Baczyński poznał swoją żonę Barbarę Drapczyńską, o ślubie poety z Barbarą, wreszcie o pracy twórczej Baczyńskiego, jego działalności w Armii Krajowej i o śmierci podczas Powstania Warszawskiego.

Twórcy nazywają ten film "poetycko-biograficznym". W ich intencji ma on być próbą odpowiedzi na pytania dotyczące Baczyńskiego: jakim był człowiekiem, co w jego życiu znaczyły miłość, wyobcowanie, wojna i okupacja, co go inspirowało, pod wpływem jakich wydarzeń tworzył, dlaczego zginął tak młodo. "Baczyński" to z jednej strony opowieść o poecie i jego postrzeganiu rzeczywistości, z drugiej - o bezsensie wojny i sztuce, która jest ponadczasowa i nieśmiertelna.

Autor filmu Kordian Piwowarski, który jest synem znanego reżysera Radosława Piwowarskiego, opowiadał na wtorkowej konferencji prasowej w Warszawie, że od początku chciał, by Krzysztofa Kamila Baczyńskiego zagrał Mateusz Kościukiewicz.

- Pierwszy film z Mateuszem, który widziałem, to była "Matka Teresa od kotów". Od razu było widać,że Mateusz to ktoś, kto nosi w sobie wielką energię. Podoba mi się, że on nie wylewa z siebie tak po prostu emocji, on je kontroluje, trzyma na wodzy. Tak zresztą wyobrażaliśmy sobie Baczyńskiego - że to był introwertyk, outsider, ktoś, kto nie pasuje do żadnej poetyckiej grupy, kto trzyma się z boku, kto jest bardzo pewny swojej siły i swojego talentu - mówił Kordian Piwowarski.

Mateusz Kościukiewicz tłumaczył na konferencji, że kreując rolę Baczyńskiego, starał się pokazać go przede wszystkim jako człowieka. - Skupiłem się bardziej na ludzkich aspektach postaci Baczyńskiego, bliskich także mnie jako młodemu mężczyźnie, starałem się odchodzić od mitu bohaterstwa - opowiadał aktor. - Przebijając się przez całą mitologię, heroizm tej postaci, odzierając ją z naleciałości historii, doszedłem do człowieka. I tak próbowałem tego bohatera przedstawić - jako młodego mężczyznę, który zderza się z rzeczywistością klęski, traumy, doświadczenia wojennego -powiedział.

Jednocześnie Kościukiewicz zaznaczył, że jako aktor stara się "uciekać od pewnych konwencji". "Reżyserzy często chcą mnie obsadzać w roli outsidera, buntownika, romantycznego bohatera. Dla mnie taka konwencja się wyczerpała. Raczej nie wydaje mi się, żebym w takich rolach występował jeszcze" - zapowiedział.

Narrację filmu, w którym fabułę połączono z warstwą dokumentalną, budują także: wiersze poety, wypowiedzi współczesnych młodych ludzi zafascynowanych jego twórczością (elementem filmu są fragmenty zarejestrowanego slamu poetyckiego, zorganizowanego w 2011 roku, w 90. rocznicę urodzin Baczyńskiego), a także relacje świadków wydarzeń sprzed lat, którzy znali Baczyńskiego osobiście. Wypowiada się m.in. Jadwiga Klichowska, sanitariuszka w czasie Powstania Warszawskiego, która była świadkiem śmierci poety.

Scenariusz filmu napisał Kordian Piwowarski. Za zdjęcia odpowiadał Piotr Niemyjski. Muzykę skomponował Bartosz Chajdecki, a scenografię zaprojektowała Anna Wunderlich. Producentami filmu sąStanisław Szymański i Tadeusz Lampka. Obraz został dofinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej.

Na wtorkowej konferencji Stanisław Szymański zapowiedział, że do sprzedaży trafi płyta, na której znajdą się recytowane wiersze Baczyńskiego, muzyka Bartosza Chajdeckiego oraz piosenka "Baczyński -

Pieśń o szczęściu", nagrana specjalnie do filmu przez Czesława Mozila i Melę Koteluk. Piosenka jest interpretacją fragmentu poematu Baczyńskiego "Szczęśliwe drogi".

Krzysztof Kamil Baczyński urodził się 22 stycznia 1921 r. w Warszawie. Od dziecka wychowywany był w tradycji patriotycznej, w kulcie dla bohaterów powstań. Jego dziadek, Zygmunt Baczyński, brał udział w powstaniu styczniowym, ojciec, Stanisław, walczył w Legionach i w powstaniu śląskim.

Baczyński zaczął pisać wiersze już jako uczeń warszawskiego gimnazjum im. Stefana Batorego (pierwszy zachowany, pt. "Wypadek przy pracy", pochodzi z 1936 r.). Od 1940 r. publikował tomiki poezji, używając najczęściej pseudonimu Jan Bugaj. Jego teksty ukazywały się w podziemnych antologiach i czasopismach, m.in. w "Miesięczniku Literackim" i "Dniu Warszawskim".

W czerwcu 1942 r. Baczyński poślubił studentkę polonistyki Barbarę Drapczyńską. Jesienią 1942 r. rozpoczął studia polonistyczne na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. W 1943 r. wstąpił do Harcerskich Grup Szturmowych, zalążka harcerskiego batalionu AK "Zośka", do którego zostałpóźniej przydzielony. Ukończył konspiracyjną Szkołę Podchorążych Rezerwy. Działalność bojową rozpoczął w akcjach dywersyjnych. W 1944 r. brał udział w akcji wykolejania pociągu na odcinku Tłuszcz - Urle. W lipcu 1944 r. przeszedł do batalionu "Parasol" (był zastępcą dowódcy plutonów "Zośka" i "Parasol").

Zginął w czwartym dniu Powstania Warszawskiego, 4 sierpnia 1944 r. Miał 23 lata. W Powstaniu Warszawskim, niecały miesiąc później, (1 września 1944 r.) zginęła także żona poety, Barbara, która była wówczas w ciąży.

Do najbardziej znanych wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego należą: "Z głową na karabinie", "Elegia o chłopcu polskim", "Poległym". Jeszcze za życia Baczyńskiego ukazały się, wydane konspiracyjnie, cztery tomiki jego poezji. W rękopisach zachowało się około 500 utworów poetyckich, w tym około 20 opowiadań, wierszowany dramat i kilkanaście sporych poematów.

Twórczość Baczyńskiego przekładana była na wiele języków. Krytyk literacki Kazimierz Wyka pisał o niej: "W dorobku tym, w formie dojrzałej artystycznie, wyraziły się przeżycia typowe dla generacji poety: zrozumienie chwili historycznej, połączone z patriotycznym nakazem walki z najeźdźcą oraz tradycją takich walk w przeszłości, przeczucia i obawy katastroficzne wobec zagrożenia całego sensu historii przez faszyzm, a jako równowaga dla tych postaw - widzenie piękna świata i przyrody, liryczna do nich tęsknota".