Artykuły

Taneczna eksploracja i wyprawa do źródeł jest najlepszą drogą do własnego sukcesu - o spektaklu "RE//MIX Akumulacja Trisha Brown" Ramony Nagabczyńskiej prezentowanym w komunie//warszawa pisze Karolina Wycisk z Nowej Siły Krytycznej.

Spektakl napisany na nowo tanecznym językiem Trishy Brown jest nie tylko "akumulacją cytatów" (jak mówi o nim artystka), ale przede wszystkim doskonałym przykładem na to, że wykorzystanie wypracowanego wcześniej repertuaru gestów i kroków w nowych warunkach scenicznych nie musi odbywać się według prostej zasady "kopiuj - wklej". Prezentowany w komunie//warszawa "RE//MIX Akumulacja Trisha Brown" to innowacyjna propozycja artystyczna.

Przedstawienie Ramony Nagabczyńskiej powstało w ramach trwającego od 2010 roku cyklu RE//MIX. Artystka jest jedną z laureatek wyróżnionych w konkursie przygotowanym we współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca. Remix to określenie zapożyczone z muzycznej terminologii i oznacza interpretację innego utworu, jego przetworzenie. Cytaty zawarte w remiksie to tylko ślady odsyłające do pierwowzoru, który nie zostaje przywołany w pierwotnej aranżacji, ale za pomocą nowych środków wyrazu i w nowej aranżacji muzycznej.

W tym roku na scenie komuny//warszawa RE//MIXować będą artyści kojarzeni z różnymi środowiskami i stylami, m.in. Weronika Szczawińska, Akademia Ruchu, Wojtek Ziemilski, duet Demirski i Strzępka, Teatr Strefa Ciszy. Teatralny remiks to doskonała okazja do podjęcia dyskusji z przywołaną tradycją, np. z twórczością Dario Fo lub Johna Cage'a. W przypadku dialogu z teatrem ruchu i tańca (Alex Baczynski-Jenkins będzie cytować Oskara Schlemmera, którego prace wywarły duży wpływ na rozwój nowoczesnego baletu; Iza Szostak pokaże remiks prac Merce'a Cunninghama a Mikołaj Mikołajczyk odwoła się do założyciela Wrocławskiej Pantomimy - Henryka Tomaszewskiego) to też możliwość sprawdzenia, na ile zmieniły się techniki oraz język scenicznej ekspresji.

Ramona Nagabczyńska, tancerka i choreografka, podjęła się konfrontacji z twórczością jednej z pionierek współczesnego tańca, Trishy Brown. Bezpośrednio korzysta z dwóch prac artystki: "Accumulation" i "Accumulation with Talking Plus Water Motor". Nagabczyńska tak mówi o swoich motywacjach: "Interesuje mnie, jak w kontekście historycznym zmienia się percepcja widza oraz jak zmienia się stosunek do tworzenia artysty, którego twórczość jest osadzona w kontekście zdefiniowanym przez dotychczasowy dorobek danej dziedziny". Zgromadzona w siedzibie komuny//warszawa publiczność ma zdecydować o tym, czy konceptualne, oparte na prostych ruchach prace Brown z lat 70. mają jeszcze siłę oddziaływania, czy są przekonujące dla odbiorcy, czy ich potencjał zaskoczenia widza dawno się wyczerpał. Sądząc po entuzjastycznych reakcjach widowni RE//MIX Nagabczyńskiej to dowód na to, że język taneczny amerykańskiej artystki nadal zadziwia swą prostotą i oszczędnością. Poza tym kilkunastominutowy aplauz, jaki otrzymała tancerka, potwierdza siłę jej scenicznego "bycia", artystyczną dojrzałość i profesjonalizm.

Przestrzeń podzielona jest trzema kolumnami, Nagabczyńska zaczyna swój taniec stojąc bokiem do publiczności, w lewej części sali, oświetlona punktowym reflektorem. Ruch nadgarstka, który uruchamiał sekwencję w "Accumulation", również tutaj jest wyjściowym gestem. Tancerka, cytując pomysł Trishy Brown, stoi w jednym miejscu, porusza tylko kończynami i korpusem. Akumulacja kolejnych gestów prowadzi do coraz dłuższych i bardziej skomplikowanych układów tanecznych (powtarzane sekwencje dialogują z muzyką, która też nieustannie się zapętla). Artystka przypomina widzom, że pierwsza wersja występu Brown trwała tylko cztery i pół minuty, druga już pięćdziesiąt pięć. Taniec zbudowany jest na zasadzie matematycznej reguły - tutaj ruch odbywa się w określonym czasie i przestrzeni. Jednocześnie wydaje się, jakby każdy z nich był od siebie niezależny, mimo że razem tworzą szczegółowo dopracowaną kompozycję. Przed spektaklem wyświetlona została projekcja wykładu Jadwigi Majewskiej, która mówiła o tym, że Trisha Brown w swoim tańcu "rozliczała przestrzeń". Oprócz precyzji wykonania, zawsze miało się wrażenie lekkości ciała tancerki. Nagabczyńska pamięta o skojarzeniach z twórczością Brown: z charakterystyczną swobodą wykonuje osobne względem siebie ruchy, które - skumulowane w jednej sekwencji - są połączeniem wirtuozerii i dokładności.

W swoim spektaklu tancerka nie tylko bezpośrednio cytuje, ale też zmienia motywy z przedstawień Brown. Zamiast narracji wypowiadanej na żywo, którą artystka dodała do ruchu w "Accumulation with Talking Plus Water Motor" - Nagabczyńska proponuje projekcję wideo.

Na nagraniu wyświetlanym na tylnej ścianie pomieszczenia tańczą wirtualne obrazy Ramony: zaczynają od ruchu nadgarstka, poprzez kolejne gesty aż do zakończenia sekwencji i powrotu na miejsce po to, by znowu zacząć od początku. Medialne zwielokrotnienie samej siebie to cytat cytatu: Nagabczyńska wykonuje ten sam układ, co jej cyfrowe odbicia (lub na odwrót), z kolei ich taniec jest cytatem z Trishy Brown. Wirtualne "rozmnożenie" (akumulacja) artystki to też komentarz do obecnego statusu twórczości Brown. Przywoływana w choreografiach, powielana i cytowana w pracach wielu tancerzy, stanowi źródło nieustannej inspiracji. Również dla Ramony Nagabczyńskiej, dla której "dorobek przeszłości jest źródłem bez dna, a nie hamującym ograniczeniem", twórczość Trishy Brown jest punktem wyjścia do stworzenia indywidualnego projektu. Odwołując się raz jeszcze do słów tancerki - "Wyzwanie polega na tym, że ruchu nie można po prostu zsamplować, ruch jest przystosowany do każdego ciała inaczej. Dlatego zajęłam się ideą akumulacji, która jest związana z przyrostem znaczeń" - oraz porównując je ze scenicznym efektem, dochodzę do wniosku, że taneczna eksploracja i wyprawa do źródeł jest najlepszą drogą do własnego sukcesu. Mimo że spektakl z założenia jest akumulacją cytatów, w tym przypadku ochrona praw autorskich byłaby wręcz niewskazana.