Turoń
Dawno już nie oglądaliśmy na małym ekranie sztuk Żeromskiego, a że - wszyscy Polacy - mamy do tego pisarza sentyment szczególny, z przyjemnością więc zapewne zasiądziemy dziś przed telewizorami, aby zobaczyć "Turonia" - jeden z dramatyczniejszych utworów Żeromskiego, traktujący o tragizmie pokolenia Wiosny Ludów.
"Turonia" dla Teatru TV wyreżyserował Jan Kulczyński, który tak oto mówi o problemach związanych z tą pracą:
"Podstawowym założeniem, które postawiłem sobie przystępując do inscenizacji Tronia w TV, było wydobycie z niego dramatu najistotniejszego - konfliktu między racjami społecznymi i narodowymi; konfliktu, który doprowadził do chłopskiej rabacji 1846 roku.
Inscenizować dziś Turonia nie można bez wiedzy o tym, że naszą prawdziwą klęską narodową był konflikt tendencji społecznej z tendencją niepodległościową. Inscenizować dziś Turonia trzeba, aby mieć okazję da przypomnienia, iż dopiero sojusz tych dwóch tendencji przyniósł Polsce prawdziwą wolność - społeczną i narodową.
Wydobycie z Turonia całej złożoności prawdy historycznej nie jest rzeczą łatwą. Utwór powoduje zresztą i inne kłopoty Turoń napisany został w rokui 1923, kiedy to konwencja teatralna była nieco odmienna od dzisiejszej. Widz z roku 1923 lubił mieć wszystko powiedziane jasno i wyraźnie, widz współczesny - przeciwnie. Jeśli chce się dziś zainteresować publiczność Turoniem usunąć trzeba - sądzę - z tekstu wszystko, co zwalnia widza od aktywnego odbioru przedstawienia, co odejmuje mu prawa do samodzielnego osądzania postaci.
Tak też postąpiłem w tej inscenizacji: usunąłem wszystkie kropki nad i, wszystkie oceny wyrażone przez Żeromskiego expressis verbis, wyprowadziłem zaś na pierwszy plan działania postaci i poddałem te działania osądowi wyrosłemu z dzisiejszej wrażliwości i dzisiejszej wiedzy historycznej. Oczywiście drżała mi ręka podczas dokonywania skreśleń, ale uważam, że były one konieczne."
Janowi Kulczyńskiemu udało się zgromadzić w swoim spektaklu stawkę doborowych aktorów. Tytułową rolę Szeli gra Jan Świderski. Partnerują mu: Andrzej Szalawski, Edmund Fetting, Andrzej Szczepkowski, Leszek Herdegen, Henryk Borowski, Tadeusz Janczar i wielu innych. Scenografia spektaklu jest dziełem Alicji Wirth. Realizacja telewizyjna - Joanny Wiśniewskiej.
