Sami o sobie
Pierwsza warszawska produkcja Mikołaja Grabowskiego poszła w niepamięć i słusznie. Grabowski zrobił u Dejmka "Fantazego", wyłożył się koncertowo i po ledwie paru wieczorach przedstawienie zniknęło z afisza. Teraz w teatrze na Szwedzkiej Grabowski wystawił "Kwartet na czterech aktorów" Bogusława Schaeffera, czyli to, w czym zawsze był wyjątkowo biegły. Nie jestem specjalnym amatorem Schaeffera, czasem bywa nawet dowcipny, ale na ogół gubi się w dość pretensjonalnych dywagacjach na temat kultury i sztuki. Kryje się za tym pewno jakaś chęć dorównania Witkacemu. Cokolwiek jednak o tym sądzić, jedno jest pewne, że te swoiste partytury stwarzają pole do popisu aktorom. Nie ukrywam, że na Szwedzką szedłem z pewnym niepokojem, bo miałem w pamięci rozmaite Schaefferiady w fantastycznych wykonaniach Jana Peszka i braci Grabowskich. Niepokój, jak się szybko okazało, był bezpodstawny, aktorzy Szwedzkiej byli wyśmienici i stworzyli coś, co wykracza, jak sądzę, poza czystą zabawę czy grę. Wydaje się, że Janusz Nowicki, Andrzej Musiał, Sławomir Olszewski i Janusz Łagodziński zagrali przedstawienie o sobie i o swoim teatrze, wkładając w Schaeffera coś, co musi być codzienną rzeczywistością takiego teatru jak Szwedzka. To znaczy z jednej strony niewątpliwe ambicje i aspiracje, a z drugiej strony poczucie, bo ja wiem, jakiejś niemożności przebicia się czy wybicia, a też i pewne kabotyństwo, i zawiść, i chorobliwa konkurencja. Słowem, Grabowski odsłonił tu kulisy profesji aktorskiej skazanej na pewne konkretne warunki. Przedstawienie jest rzecz jasna, śmieszne, ale jego komizm bywa brutalny, bezwzględny, autoironiczny, może nawet ekshibicjonistyczny, zupełnie jakby czwórka aktorów grała wedle zasady "wszystko na sprzedaż". Myślę, że dzięki temu ten Schaeffer na Szwedzkiej ma siłę bezwzględnej prawdy i potwierdza to, że teatr Maryańskiego z uporem pracuje na swoją pozycję. Mam nadzieję, że nikomu nie przyjdą do głowy głupie pomysły i że ten teatr będzie istniał. Warto.
