Pod znakiem dwóch jubileuszy
DWA jubileusze: dwusetna rocznica urodzin Jana Nepomucena Kamińskiego oraz dwudziestolecie Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy.
O pierwszym wie się niewiele i niewiele się pamięta. Więc przypomnijmy: aktor, reżyser, dramatopisarz, tłumacz i adaptator wybitnych dzieł światowej literatury dramatycznej, wielce zasłużony dla polskiej kultury teatralnej, działacz i organizator, związany głównie (przez 33 lata) z teatrem lwowskim i Lwowem, dziennikarz i krytyk. I wierny uczeń i kontynuator teatru obywatelskiego i dydaktycznego Wojciecha Bogusławskiego. Widomym tego symbolem jest przede wszystkim śpiewogra J. N. Kamińskiego pt. "Zabobon czyli Krakowiacy i Górale" własna wersja wcześniejszej o 22 lata śpiewogry Bogusławskiego "Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale".
Właśnie śpiewogrą Kamińskiego uczcił Teatr Dramatyczny m.st. Warszawy dwusetną rocznicę urodzin artysty i własne dwudziestolecie. "Uczcił" to może nie najlepsze określenie. Zwykle jubileusze teatralne są dostojne i nudne. Tymczasem Teatr Dramatyczny w uroczym kształcie scenicznym, zgrabnie i dowcipnie, z kulturą teatralną i smakiem przypomniał nam najbardziej znane dzieło Kamińskiego. Nie było sztampowych życzeń i telegramów, była natomiast świetna zabawa - "do smakowania i do śmiechu".
A przecież "młody" stosunkowo Jubilat (większość naszych teatrów ma już za sobą 30-lecie) ma wiele powodów do satysfakcji, podobnie jak i jego widownia - do serdecznej wdzięczności. To jeden z nielicznych u nas teatrów o własnym obliczu artystycznym i repertuarowym. Instytucjonalnie jest kontynuatorem Teatru Domu Wojska Polskiego, który działał w czasie wojny na terenie ZSRR, potem w Łodzi a następnie przeniósł się do Warszawy. Piękny rodowód. Przypomnijmy jego zasłużonych dyrektorów i kierowników artystycznych: Marian Meller, Jan Świderski, Andrzej Szczepkowski, Jan Bratkowski i Gustaw Holoubek, kierujący teatrem już pięć sezonów. W ciągu 20 lat z teatrem współpracowało 41 reżyserów, wśród nich J. Antczak, A. Bardini, K. Dejmek, J. Goliński, A. Hanuszkiewicz, G. Holoubek, Z. Hubner, B. Korzeniewski, J. Jarocki, J. Markuszewski, K. Swinarski, J. Świderski, U Zamkow i najwierniejszy teatrowi do dziś Ludwik Rene twórca pysznego jubileuszowego widowiska.
Wystawienie na jubileusz właśnie klasycznej śpiewogry J. N. Kamińskiego jest tym bardziej godne podkreślenia, że Teatr Dramatyczny raczej rzadko sięga do polskiej klasyki. Na 110 premier swego dwudziestolecia było z tego repertuaru zaledwie 13 premier 12 autorów (Potocki, Słowacki, Dmuszewski, Wyspiański, Przybyszewski, Kasprowicz, Fredro, Żeromski, Kochanowski, Kisielewski, Rostworowski i Kamiński). Oblicze artystyczno-ideowego teatru modelował przede wszystkim repertuar współczesny obcy (43 sztuki 29 autorów) jak również (w mniejszej mierze) polski (28 sztuk 17 autorów). Najwięcej grało się tu sztuk Durrenmatta (prapremiery polskie aż 9 jego sztuk), grano też sztuki Ionesco (2), Anouilha, Brechta, Fry'a, A. Millera, Sartre'a, Zorina, Frisha, Ghelderode'a, Caldwella, Arrabala, Pintera, Behana, Dworieckiego, Wampiłowa i innych współczesnych dramatopisarzy, atakujących ostro czołowe problemy naszej współczesności i należących do awangardy współczesnej dramaturgii.
Podobną linię ideowo-artystyczną odnaleźć można w sztukach współczesnych polskich autorów, granych w omawianym teatrze: Broszkiewicz, Gombrowicz, Mrożek, Różewicz (5), Witkacy, Herbert, Zawieyski i in. Dopełnieniem tego podstawowego repertuaru była klasyka obca: Sofokles, Eurypides i Arystofanes Gozzi, Szekspir (4), Gogol, Buchner, Czechow, Gorki, Cervantes, Molier, Gribojedow, Dostojewski, Pirandello, Ibsen, Giraudeaux, Suchowo-Kobylin, O'Neill i Diderot.
Trzeba by też wiele dobrego powiedzieć o wspomnianych już reżyserach, którzy wymieniony repertuar realizowali, nadając mu niekiedy fascynujący, a zawsze b. interesujący kształt, jak również o aktorach, których przewinęło się przez ten teatr 182. Wśród nich już wielu nieżyjących (m. in. H. Buczyńska, F. Chmurkowski, A. Dzwonkowski, J. Jedlewska, B. Dardziński, S. Jaworski, J. Kondrat, J. Skulski, M. Stoor) oraz pracujących w innych teatrach (E. Czyżewska, B. Krafftówna, E. Krzyżewska, K. Łaniewska, M. Wachowiak, L. Winnicka, H. Bąk, E. Fetting, I. Gogolewski, A. Hanuszkiewicz, E. Karewicz, R. Kłosowski, A. Łapicki, J. Para, F. Pieczka, J. Stępowski i in.).
To im wszystkim, wymienionym i nie wymienionym oraz tym najwierniejszym macierzystej scenie, wśród nich też wielu wybitnym aktorom. Teatr Dramatyczny zawdzięcza swą wysoką rangę artystyczną a jego publiczność - wiele niezatartych przeżyć i doznań intelektualnych i emocjonalnych.
Oby za lat dwadzieścia mógł spotkać się z równym uznaniem i wdzięcznością.
